Πώς το αλκοόλ μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται οι αναμνήσεις

Αμερικανοί νευροεπιστήμονες που χρησιμοποίησαν μύγες για να κατανοήσουν τα χημικά «μονοπάτια» που επηρεάζει το αλκοόλ στον εγκέφαλο, βρήκαν ένα νέο τρόπο με τον οποίο η κατανάλωση οινοπνεύματος αλλάζει τις περιοχές που συνδέονται με τις θετικές εμπειρίες και τους πόθους. Ακόμη και μόνο ένα ποτήρι κρασί μπορεί να είναι αρκετό για να ξεχάσετε τις κακές αναμνήσεις σας και να εστιάσετε μόνο στις καλές, σύμφωνα με τη νέα μελέτη.

Οι ερευνητές λένε ότι το αλκοόλ οικειοποιείται το μονοπάτι που σχηματίζει μια ανάμνηση σε ένα θεμελιώδες, μοριακό επίπεδο. Επηρεάζει ένα γονίδιο που εμπλέκεται με την κωδικοποίηση του αν η μνήμη είναι ευχάριστη ή δυσάρεστη και αλλάζει μια πρωτεΐνη που παράγει το γονίδιο, το οποίο με τη σειρά του μας κάνει να σχηματίζουμε «αναμνήσεις λαχτάρας και λιγούρας». Ένα ποτό αλλάζει το μονοπάτι για μια ώρα, αλλά τρία ποτά μπορούν να το αλλάξουν για 24 ώρες - πράγμα που θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί ξεχνάμε ότι νοιώθαμε άρρωστοι ή το ότι δυσκολευτήκαμε να γυρίσουμε σπίτι.

Η ομάδα από το Brown University στο Rhode Island της Αμερικής, αναφέρει ότι τα ευρήματά της μπορεί να μας βοηθήσουν να εξηγήσουμε γιατί η επίτευξη της νηφαλιότητας από τους αλκοολικούς είναι κάτι πολύ δύσκολο.  Προσθέτουν δε ότι η ανακάλυψή τους θα μπορούσε να οδηγήσει σε μορφές θεραπείας που συμβάλλουν στη μείωση της χρονικής διάρκειας των αναμνήσεων που σχετίζονται με τις σφοδρές επιθυμίες ή στο πόσο έντονες θα είναι.

Η επικεφαλής συγγραφέας Karla Kaun, επίκουρη καθηγήτρια της νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο Brown, δήλωσε ότι το ενδιαφέρον των ερευνών της εστιάζει στο γιατί οι διάφορες ουσίες κατάχρησης, είτε πρόκειται για οινόπνευμα είτε για οπιούχα ναρκωτικά, παράγουν αναμνήσεις επιβράβευσης παρά το γεγονός ότι είναι νευροτοξίνες. «Δημιουργούν παρενέργειες όπως hangover και ναυτία, παρόλα αυτά θεωρούμε ότι μας προσφέρουν ικανοποίηση», πρόσθεσε. «Θέλαμε να καταλάβουμε ποια είναι η μοριακή βάση αυτού του γεγονότος και γιατί προκαλούν έντονες επιθυμίες».

Για τις ανάγκες της μελέτης, η ομάδα χρησιμοποίησε μύγες επειδή προσελκύονται από το αλκοόλ και τα μοριακά τους σήματα που σχηματίζουν τις αναμνήσεις ανταμοιβής ή αποφυγής είναι παρόμοια με αυτά των ανθρώπων.  Οι ερευνητές συνέκριναν αυτές τις οδούς μοριακής σηματοδότησης με ένα φαινόμενο ντόμινο (αλυσιδωτής αντίδρασης).  Όταν το πρώτο κομμάτι του ντόμινο πέσει ή το μόριο ενεργοποιηθεί, ενεργοποιεί και τα υπόλοιπα για να το ακολουθήσουν. Ένα από τα καθοδικά «ντόμινο» είναι το γονίδιο που ονομάζεται υποδοχέας τύπου D2. Το γονίδιο αυτό παράγει μια πρωτεΐνη για τους νευρώνες που αναγνωρίζει την ντοπαμίνη, έναν νευροδιαβιβαστή που παίζει ρόλο στην αίσθηση ανταμοιβής.

«Ο υποδοχέας τύπου ντοπαμίνης-2 είναι γνωστό ότι εμπλέκεται στην κωδικοποίηση του αν η μνήμη είναι ευχάριστη ή αποσπασματική», δήλωσε μια από τους συγγραφείς, η Δρ Emily Petruccelli, βοηθός καθηγήτρια βιολογικών επιστημών στο πανεπιστήμιο Southern Illinois. Το αλκοόλ καταλαμβάνει αυτή τη διαδρομή σχηματισμού μνήμης και, μεταβάλλοντας τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται οι πρωτεΐνες σε αυτούς τους νευρώνες, δημιουργεί έντονες επιθυμίες. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι αυτό το φαινόμενο σηματοδοσίας ντόμινο δεν ενεργοποίησε ή απενεργοποίησε το γονίδιο υποδοχέα τύπου D2, ούτε μείωσε την ποσότητα της πρωτεΐνης που παράχθηκε. Αντίθετα, άλλαξε τον τύπο της πρωτεΐνης που σχηματίστηκε και η οποία οδηγεί σε λανθασμένη ρύθμιση της μνήμης. «Νοιώσαμε έκπληξη γιατί δεν μπορεί να είναι η γονιδιακή έκφραση που ανεβοκατεβαίνει στον εγκέφαλο, αλλά μάλλον αλλάζει από τη μία μορφή στην άλλη», δήλωσε η Δρ Kaun. «Δίνει μια εξήγηση αυτού του νέου στρώματος πλαστικότητας όπως και του γιατί δημιουργούνται οι αναμνήσεις».

Η ερευνήτρια εξήγησε ότι αν αυτό το μονοπάτι λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο και στους ανθρώπους, τότε ένα ποτήρι κρασί είναι αρκετό για να ενεργοποιήσει το μονοπάτι, αλλά θα επανέλθει στο φυσιολογικό μέσα σε μία ώρα. «Μετά από τρία ποτήρια, με ένα διάλειμμα μιας ώρας μεταξύ τους, το μονοπάτι δεν επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα παρά μόνο μετά από 24 ώρες», πρόσθεσε. Η Δρ Kaun δήλωσε ότι θα ήθελε να μελετήσει αν αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν τις αναμνήσεις άλλων "συμπεριφορών ανταμοιβής" όπως το πόσο κάποιος προτιμά τη ζάχαρη, το πώς κάποιος αντιδρά σε άλλα ναρκωτικά όπως στα οπιούχα, ή ακόμα και σε ανταμοιβές που σχετίζονται με το σεξ.

Ωστόσο, οι ειδικοί στους διάφορους εθισμούς προειδοποιούν ότι ενώ το αλκοόλ μπορεί να μας κάνει να «ξεχνάμε» και να αμβλύνει συμπτώματα όπως είναι το άγχος, η ανησυχία και οι αρνητικές σκέψεις, η επίδρασή του διαρκεί για λίγο. Υποστηρίζουν ότι το αλκοόλ μπορεί στην πραγματικότητα να επιδεινώσει τα συμπτώματα που σχετίζονται με διαταραχές της διάθεσης, όπως η κατάθλιψη, επειδή το αλκοόλ είναι το ίδιο κατασταλτικό. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο Neuron.

Φωτεινή Πουρνάρα