Διατροφικές συμβουλές για τους δότες αίματος

Κάθε χρόνο στις 14 Ιουνίου γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Αιμοδοσίας.  Η εκδήλωση αυτή που δημιουργήθηκε το 2004, στοχεύει στην ευαισθητοποίηση σχετικά με την ανάγκη για ασφαλές αίμα για όλους τους ανθρώπους , αλλά και στην αναγνώριση της πολύτιμης και ζωτικής προσφοράς των εθελοντών δωρητών αίματος.  Η ιστορία της αιμοδοσίας πηγαίνει πίσω στον 17ο αιώνα. Οι ιατροί της εποχής γνώριζαν ότι το αίμα ήταν ένα ζωτικό στοιχείο στο σώμα και  ότι η απώλεια μεγάλης ποσότητας θα είχε τραγικές συνέπειες για τον ασθενή.  Η 14η Ιουνίου επιλέχθηκε ως ημερομηνία του εορτασμού γιατί είναι η ημέρα των γενεθλίων του Karl Landsteiner, του βραβευμένου με Νόμπελ εφευρέτη του συστήματος ομάδων αίματος ΑΒ0. Σήμερα, 62 χώρες στον κόσμο έχουν βασίσει την παροχή αίματος σε εντελώς εθελοντικές και μη αμειβόμενες δωρεές.

«Να είσαι εκεί για τον Άλλον. Δώσε αίμα. Μοιράσου τη ζωή»

Στην Ελλάδα, το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας (Ε.ΚΕ.Α.), διενεργεί και φέτος σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας και άλλους φορείς καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης με κεντρικό μήνυμα: «Να είσαι εκεί για τον Άλλον. Δώσε αίμα. Μοιράσου τη ζωή». Ο εορτασμός της ημέρας στοχεύει στην εξάλειψη κάθε προκατάληψης, φόβου και άγνοιας σχετικά με την εθελοντική αιμοδοσία και στην αναγνώριση των «σιωπηλών» εθελοντών αιμοδοτών που αθόρυβα και ανιδιοτελώς προσφέρουν το αίμα τους σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη. Η πρώτη μετάγγιση στην Ελλάδα έγινε  στην Πολυκλινική Αθηνών το 1916 και το 1919 από τον καθηγητή Σπ. Οικονόμου, ο οποίος πήρε αίμα από τον τότε βοηθό του Μ. Πατρικαλάκη. Η πρώτη μετάγγιση συντηρημένου αίματος έγινε στις 30 Νοεμβρίου του 1939 στο Λαϊκό Νοσοκομείο από τον Μ. Παιδούση, πρώτο Διευθυντή της Οργάνωσης Αιμοδοσίας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.

Υπάρχουν μερικοί απλοί αλλά ουσιαστικοί διατροφικοί κανόνες που πρέπει να ακολουθούνται τόσο πριν όσο και μετά την αιμοδοσία.

Πριν από την αιμοδοσία

Ο πρώτος και ο πιο σημαντικός κανόνας: μην δωρίζετε ποτέ αίμα με άδειο στομάχι. Καταναλώστε ένα υγιεινό γεύμα περίπου 2-3 ώρες πριν την αιμοδοσία για να διατηρήσετε το σάκχαρο στο αίμα σταθερό. Ο χρόνος του γεύματος είναι επίσης σημαντικός. Πρέπει να επιτρέψετε τη σωστή πέψη της τροφής πριν από την λήψη του αίματος. Το να φάτε λίγο πριν τη διαδικασία μπορεί να σας προκαλέσει ένα αίσθημα ναυτίας. Αν είστε συστηματικός δότης, προτιμήστε τροφές πλούσιες σε σίδηρο τουλάχιστον μια εβδομάδα ή δύο πριν από την ημερομηνία της αιμοδοσίας. Η αφαίρεση των ερυθρών αιμοσφαιρίων απομακρύνει τα αποθέματα σιδήρου από τον οργανισμό. Ο σίδηρος βοηθά στην μεταφορά οξυγόνου στα κύτταρα και τα χαμηλά επίπεδα σιδήρου μπορεί να προκαλέσουν αδυναμία και κόπωση, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε λιποθυμία μετά την αιμοδοσία. Επιλέξτε ψάρι, κοτόπουλο, όσπρια, πατάτες, σπανάκι, σταφίδες, δαμάσκηνα, σύκα, αυγά, συκώτι, χυμό ντομάτας και άλλα τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο.

Από μόνος του ο σίδηρος δεν θα λειτουργήσει, βεβαιωθείτε ότι έχετε συμπεριλάβει και μερικά τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη C στη διατροφή σας τα οποία θα βοηθήσουν στην απορρόφησή του. Μαζί με τα ενισχυμένα με σίδηρο δημητριακά σας, πιείτε π.χ. ένα ποτήρι χυμό πορτοκαλιού ή φάτε λίγα φραγκοστάφυλα ή κάποιο εσπεριδοειδές φρούτο.  Η σωστή ενυδάτωση είναι επίσης απαραίτητη. Η μεγαλύτερη αιτία λιποθυμίας και ζάλης είναι μια πτώση της αρτηριακής πίεσης και η πρόσληψη αρκετής ποσότητας νερού ή χυμού βοηθά στη διατήρηση της σταθερότητάς της.

Τι να αποφύγετε

ΜΗΝ φάτε λιπαρά τρόφιμα και ΜΗΝ καταναλώσετε αλκοόλ.  Το αίμα σας θα δοκιμαστεί για μολυσματικές ασθένειες όπως η ηπατίτιδα C και ο ιός HIV.  Η μεγάλη ποσότητα λίπους στο αίμα μπορεί να επηρεάσει την εξέταση. Αποφύγετε τροφές όπως τα burgers, τα παγωτά, οι τηγανητές πατάτες και κάθε τι άλλο λιπαρό. Επίσης, για 24 ώρες πριν και μετά την αιμοδοσία σας, μην καταναλώσετε αλκοόλ.  Καλό είναι επίσης να αποφεύγονται ορισμένα τρόφιμα και ποτά που μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα του σώματος να απορροφά σίδηρο, όπως είναι ο καφές και το τσάι, τροφές υψηλής περιεκτικότητας σε ασβέστιο όπως το γάλα, το τυρί και το γιαούρτι, το κόκκινο κρασί και η σοκολάτα. 

Μετά την αιμοδοσία

Αφού δώσετε αίμα, θα σας προσφέρουν ένα ελαφρύ σνακ (συνήθως κράκερς ή φρυγανιές με τυρί) και ένα χυμό. Αυτά θα βοηθήσουν στη σταθεροποίηση του σακχάρου στο αίμα και των επιπέδων των υγρών. Για να αναπληρώσετε τα υγρά σας, πρέπει να πιείτε επιπλέον 4 ποτήρια νερό μέσα στις επόμενες 24 ώρες και αποφύγετε το αλκοόλ και τα καφεϊνούχα ποτά, αφού η καφεΐνη είναι διουρητική και προκαλεί απώλεια υγρών από το σώμα.

Για τους τακτικούς δωρητές, συνιστάται η πρόσληψη βιταμινών Β για κάποιες εβδομάδες καθώς και η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε φυλικό οξύ (συκώτι, φασόλια, σπαράγγια, πράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως το σπανάκι).  Ο οργανισμός χρησιμοποιεί το φυλικό οξύ για την παρασκευή νέων ερυθρών αιμοσφαιρίων και την αντικατάσταση των κυττάρων του αίματος που χάνονται κατά τη διάρκεια της αιμοδοσίας. Επικεντρωθείτε επίσης στην κατανάλωση τροφών πλούσιων σε ριβοφλαβίνη (βιταμίνη Β2) για να βοηθήσετε το σώμα σας να μετατρέψει τους υδατάνθρακες σε ενέργεια και να καταπολεμήσει αποτελεσματικά την κούραση. Επιλέξτε τροφές όπως αυγά, μπιζέλια, ξηρούς καρπούς, πράσινα φυλλώδη λαχανικά και μπρόκολο καθώς και γαλακτοκομικά προϊόντα. Παράλληλα, τα τρόφιμα που περιέχουν βιταμίνη Β-6 (πυριδοξίνη), όπως οι πατάτες, οι μπανάνες, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι και τα ψάρια, βοηθούν στη δημιουργία υγιών ερυθρών αιμοσφαιρίων στο σώμα πιο γρήγορα.

Πέρα από τις διατροφικές συμβουλές, άλλος ένα σημαντικός παράγοντας είναι η ξεκούραση. Φροντίστε να κοιμηθείτε καλά πριν την αιμοδοσία, χαλαρώστε και μην αγχώνεστε κατά τη διαδικασία και αποφύγετε την έντονη άσκηση ή τα βάρη για τουλάχιστον 24 ώρες μετά.

Φωτεινή Πουρνάρα