Στέβια: Χρήσεις, ασφάλεια και τοξικότητα.

Εκτός από το ίδιο το φυτό, τα προϊόντα της στέβια είναι φύλλα αποξηραμένα και κονιοποιημένα, υγρό συμπυκνωμένο εκχύλισμα φύλλων και κρυσταλλικό μίγμα γλυκοζιτών από το εκχύλισμα. Η διάθεση τους στην αγορά παρουσιάζει πολύ μεγάλη διαφοροποίηση από την μια χώρα στην άλλη.

Στην Ιαπωνία η χρήση συνθετικών γλυκαντικών ουσιών είναι περιορισμένη, έτσι υπήρξαν οι πρώτοι που ενδιαφέρθηκαν για τα προϊόντα στέβια. Από το 1970 έχει εγκριθεί η χρήση των γλυκοζιτών της στέβια σε πολλά τρόφιμα, στα οποία περιλαμβάνονται δημητριακά (cereals), τσάι και αναψυκτικά. Την Ιαπωνία ακολουθούν και άλλες ασιατικές χώρες όπως η Κίνα, η Κορέα, και η Μαλαισία. Στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπου η στέβια θεωρείται ως εθνικό προϊόν, επιτρέπεται η χρήση των γλυκοζιτών της στέβια σε πολλές εφαρμογές. Υπάρχουν χώρες, όπως το Ισραήλ και η Ταϊλάνδη, όπου ενώ επιτρέπεται η διάθεση ξηρών φύλλων στέβια, το κρυσταλλικό προϊόν εκχύλισής τους απαγορεύεται. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι τρέχουσες αναθεωρημένες εκτιμήσεις της EFSA (Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των τροφίμων) ορίζουν ως αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη τα 29 mg /lt ισοδύναμου στεβιόλης.

Στην Ελλάδα, με δεδομένο ότι μέχρι τώρα δεν υπάρχει τελεσίδικη απόφαση της EFSA, η στέβια επιτρέπεται να διατίθεται στο εμπόριο αποκλειστικά ως προϊόν ειδικής διατροφής. Παρ’ όλα αυτά, εν αναμονή της απαιτούμενης κοινοτικής έγκρισης, οι Έλληνες αγρότες ενθαρρύνονται από τους κρατικούς φορείς να χρησιμοποιήσουν τη στέβια ως εναλλακτική καλλιέργεια στη θέση του καπνού και των τεύτλων, καθώς δεν έχει μεγάλες απαιτήσεις σε νερό, το κόστος παραγωγής της είναι μικρό και οι γεωκλιματολογικές συνθήκες στη χώρα μας ευνοούν την ανάπτυξή της.

Σήμερα τα εκχυλίσματά της στέβιας χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατα της κοινής ζάχαρης, αλλά και άλλων φυσικών ή συνθετικών γλυκαντικών υλών. Έτσι, έχουν πάρει τη θέση τους σε ροφήματα, light αναψυκτικά, ηδύποτα, γλυκίσματα, ειδικά προϊόντα διατροφής, διαιτητικά τρόφιμα. Είναι αρκετά ανθεκτική στις μεταβολές της θερμοκρασίας. Δεν αλλοιώνεται και δεν χάνει τη γλυκιά της γεύση ακόμα κι όταν μαγειρεύεται σε υψηλές θερμοκρασίες (100-120° C), γι’ αυτό και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη μαγειρική και τη ζαχαροπλαστική, αφού τη διαλύσουμε πρώτα σε λίγο νερό, ώστε να ελέγξουμε την ένταση της γεύσης της. Μπορούμε, επίσης, να την καλλιεργήσουμε σε μικρές γλάστρες και να χρησιμοποιήσουμε τα φύλλα της φρέσκα ή αποξηραμένα σε σαλάτες ή αλεσμένα σε ροφήματα και γλυκίσματα. Πέρα από το φυτό, μπορούμε να βρούμε τη στέβια ως γλυκαντική ύλη συσκευασμένη σε μορφή σκόνης, σε σταγόνες ή σε δισκία. Μπορούμε ακόμα να βρούμε συσκευασμένα φύλλα στέβιας, και όλα αυτά στα περισσότερα καταστήματα βιολογικών προϊόντων και σε ορισμένα μεγάλα σουπερμάρκετ.

Οι γλυκοζίτες της στέβιας παρουσιάζουν πολύ χαμηλή τοξικότητα και δεν φαίνεται να προκαλούν κάποιες αλλεργικές αντιδράσεις. Οι επιφυλάξεις εστιάζονται κυρίως στο άγλυκο τμήμα των γλυκοζιτών αυτών. Μελέτες σε πειραματόζωα που έδειξαν ότι οι γλυκοζίτες της στέβιας μπορεί να έχουν βλαπτική επίδραση στο ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα, απασχόλησαν την Ευρωπαϊκή Επιστημονική Επιτροπή Τροφίμων (Scientific Committee on Food), η οποία αρνήθηκε να επιτρέψει τη χρήση της ως γλυκαντική ύλη. Βέβαια το γεγονός ότι μεγάλες δόσεις μιας ουσίας προκαλούν βλάβες σε πειραματόζωα δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι η ουσία αυτή είναι βλαπτική για τον άνθρωπο και μάλιστα όταν καταναλώνεται σε πολύ μικρότερες ποσότητες, αλλά σίγουρα επιβάλλει επιπλέον πειραματικά δεδομένα πριν παρθεί μια τελική απόφαση.  Παρά το γεγονός ότι οι γλυκοζίτες της στέβιας δεν προκαλούν σοβαρά και άμεσα τοξικά αποτελέσματα, κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για τα αποτελέσματα μιας μακρόχρονης χρήσης.

Όταν αγοράζουμε συσκευασμένα προϊόντα τα οποία περιέχουν ως γλυκαντική ύλη τη στέβια (π.χ. επιδόρπια), καλό είναι να ρίχνουμε μια προσεκτική ματιά στη διατροφική ανάλυση που αναγράφεται στην ετικέτα. Μπορεί το προϊόν να περιέχει στέβια, που δεν δίνει θερμίδες, αλλά πρέπει να βεβαιωνόμαστε ότι έχει λιγότερες θερμίδες σε σχέση με το κανονικό προϊόν και ότι δεν περιέχει επιπλέον λιπαρά ή σάκχαρα.