Άτροπος Μπελαντόνα, δηλητηριώδες αλλά και θεραπευτικό φυτό

Φυτικό είδος του γένους Atropa και της οικογένειας Solanaceae, η Άτροπος Μπελαντόνα (Atropa Belladonna) αποτελεί ποώδες πολυετές δηλητηριώδες φυτό και  περίφημο βότανο που συναντάται γύρω και μέσα σε δάση, σε σκιερά και ασβεστούχα εδάφη. Στη χώρα μας φυτρώνει στη Βόρεια Ελλάδα αλλά την βρίσκουμε σε πολλές χώρες της Ευρώπης (Γαλλία, Βρετανία, Ρωσία, Βουλγαρία), της Ασίας , της Αμερικής καθώς και στη Β. Αφρική.  Έχει σκληρή ρίζα και ο βλαστός της φθάνει σε ύψος το 1,5 μέτρο. Τα μυτερά ωοειδή σκούρα πράσινα φύλλα της φέρουν τρίχωμα, έχουν μια κολλώδη ουσία και μυρίζουν άσχημα.  Τα άνθη της μοιάζουν με καμπανούλες, έχουν σκούρο μωβ χρώμα και οι καρποί της που μοιάζουν με μαύρα μικρά κεράσια, περιέχουν πολλούς σπόρους και βγάζουν ένα κόκκινο χυμό. Η εποχή της άνθησης είναι από Μάιο έως Αύγουστο.

Όλα τα μέρη του φυτού είναι εξαιρετικά τοξικά, περιέχουν ατροπίνη, υοσκιαμίνη και σκοπαλαμίνη ουσίες πολύτιμες από φαρμακευτική άποψη αλλά παράλληλα και δηλητηριώδεις. Γι’ αυτό και χρησιμοποιείται υπό μορφή φαρμακευτικών παρασκευασμάτων, κατόπιν ιατρικής οδηγίας. Τα συμπτώματα δηλητηρίασης που προέρχονται από μπελαντόνα είναι στεγνό και καυτό στόμα, ξαναμμένο δέρμα, ναυτία, σύγχυση και ντελίριο και σε ισχυρές δόσεις, θάνατος. Οι ομοιοπαθητικοί συνιστούν την μπελαντόνα για ασθένειες που έχουν παρόμοια συμπτώματα. Αποτελεί ισχυρό αντίδοτο στην περίπτωση πολλών δηλητηριάσεων όπως και κατά της ασθένειας του Πάρκινσον. Οι θεραπευτικές ιδιότητές της ήταν γνωστές ήδη από την αρχαιότητα.  Την χρησιμοποιούσαν οι μεγάλοι γιατροί στην Ελλάδα, τη Βαβυλωνία και Μεσοποταμία.

Στην αρχαιότητα χαρακτηρίστηκε από τον φυσιοδίφη Διοσκουρίδη ως Άτροπος, σε μια προσπάθεια να αποδοθεί η ισχύς του δηλητηρίου του φυτού που, όμοια με την Άτροπο Μοίρα, κόβει το νήμα της ζωής του ανθρώπου. Αργότερα εμφανίζεται ως «μπελαντόνα» που σημαίνει «ωραία κυρία» γιατί μια από τις ιδιότητές του είναι να διαστέλλει την κόρη των ματιών, κάνοντάς τα να λάμπουν υπερφυσικά.  Ήταν οι Ενετοί που τη λάτρεψαν πρώτοι για αυτό το εφέ που προκαλούσε στα μάτια. Οι μεγάλες κόρες του ματιού θεωρούνταν κατά την Ιταλική Αναγέννηση δείγμα ομορφιάς και oι γυναίκες της ισπανικής και της ιταλικής αριστοκρατίας έβαζαν σταγόνες από τον χυμό του φυτού διαλυμένο στο νερό ώστε να δείχνουν πιο μυστηριακές, με εντονότερο βλέμμα. Το κάλλος βέβαια ερχόταν με μεγάλο προσωπικό κόστος, καθώς η τύφλωση ήταν συχνή από τη χρήση της δηλητηριώδους ατροπίνης. Παλιά το έσταζαν επίσης στον αμφιβληστροειδή των τραγουδιστριών της όπερας και στις κοπέλες  πριν τις παρουσιάσουν σε κάποιον μνηστήρα.  Στη λαογραφία θεωρήθηκε ότι οι μάγισσες έφτιαχναν μια αλοιφή με μπελαντόνα και άλλα δηλητηριώδη φυτά που τις βοηθούσε να πετούν.

Στην ιατρική χρησιμοποιείται λόγω των πολλών φαρμακευτικών ουσιών που περιέχει, όπως αλκαλοειδή (άτροπο, σκοπολαμίνη, ινουλίνη, ασπαραγίνη, υοσκυαμίνη), χλωροφύλλη, κυτταρίνη κ.λ.π. Τα φύλλα και οι ρίζες της έχουν ηρεμιστικές, αντισπασμωδικές, ναρκωτικές και αντιιδρωτικές ιδιότητες και βοηθούν στην αντιμετώπιση της ναυτίας, της επιληψίας και της νόσου του Πάρκινσον. Ακόμη χρησιμοποιείται εξωτερικά σαν παυσίπονο, αναλγητικό και αντινευραλγικό, καθώς και για παθήσεις των ματιών. Τα ξηραμένα φύλλα σε μορφή σκόνης βοηθούν στη θεραπεία του άσθματος. Σαν ρόφημα βοηθάει στη θεραπεία του κοκίτη, καταπραΰνει  στομαχικούς πόνους, πόνους του συκωτιού, θεραπεύει αιμορροΐδες, ραγάδες κλπ. Εκτός από φάρμακο η μπελαντόνα χρησιμοποιείται και σαν παρασιτοκτόνο.