Ο φαρμακευτικός και αρωματικός μελίλωτος

Το βοτανικό όνομα του φυτού, Melilotus, προέρχεται από δύο λατινικές λέξεις, mel που σημαίνει "μέλι" και lotus που σημαίνει "λουλούδι του λωτού".  Το όνομά του παραπέμπει στη μεγάλη γλυκύτητα του φυτού και στο γεγονός ότι είναι η ιδιαίτερη προτίμηση των μελισσών  Απαντάται αυτοφυής σε λιβάδια και καλλιεργημένους αγρούς σε όλη την Ελλάδα, είναι δε γνωστός με το όνομα νυχάκι.  Έχει χρησιμοποιηθεί στην ιατρική εδώ και χιλιάδες χρόνια. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούσαν για τη θεραπεία των εντερικών σκουληκιών και των πόνων των αυτιών και ο φημισμένος γιατρός του δευτέρου αιώνα Γαληνός, το συνταγογραφούσε ως κατάπλασμα για την ανακούφιση των φλεγμονών και των διογκωμένων αρθρώσεων. Αναφορές στο φυτό βρίσκουμε και στον Διοσκουρίδη, τον Νίκανδρο και τον Πλίνιο. Στην αγγλοσαξονική Αγγλία, το μετέτρεπαν σε αλοιφή για τις πληγές και τα κοψίματα και χρησιμοποιείται ακόμα στις αγροτικές περιοχές της Βρετανίας με τον ίδιο τρόπο.  Τα άλογα, τα βοοειδή αλλά και οι μέλισσες αγαπούν τον τρυφερό και αρωματικό μελίλωτο που θεωρείται εξαιρετική χορτονομή. Στη δεκαετία του 1920 οι αγρότες άρχισαν να τον αποθηκεύουν ως ζωοτροφή, αλλά επειδή δεν τον είχαν αφήσει να στεγνώσει πλήρως, προκλήθηκε ζύμωση και δημιουργήθηκε μια ένωση κουμαρίνης, η οποία όχι μόνο δίνει στο φυτό τη γλυκιά γεύση βανίλιας αλλά αποτελεί και ισχυρό αντιπηκτικό.  Αυτό είχε ως συνέπεια τα κοπάδια να αιμορραγήσουν και αφού ανακαλύφθηκε η αιτία, ο αποθηκευμένος μελίλωτος αποξηράνθηκε πλήρως.  Το σύνολο του φυτού έχει ένα γλυκό άρωμα βανίλιας που εντείνεται καθώς το φυτό στεγνώνει και όταν δεν ζυμώνεται, είναι μια πολύτιμη προσθήκη στις ζωοτροφές που τώρα πια χρησιμοποιείται ευρέως για εμπορικούς σκοπούς.

Πρόσθετες εμπορικές χρήσεις του μελίλωτου περιλαμβάνουν την προσθήκη του στο τυρί Gruyere και σε ένα πρασινόχρωμο ελβετικό τυρί που ονομάζεται Schabzieger. Προστίθεται επίσης σε ταμπάκο και καπνό πίπας αλλά για γεύση σε μαρινάδες και μαγειρευτά με κουνέλι.  Προσφέρει ένα λεπτό και αναζωογονητικό τσάι που δεν είναι μόνο ευχάριστο αλλά θεωρείται ότι ανακουφίζει από το μετεωρισμό και από τη συμφόρηση του λεμφικού συστήματος. Αυτό το είδος φυτών εκτιμήθηκε παραδοσιακά από τους Καλμίκους, ένα μογγολικό φύλο που κατοικεί στη βορειοδυτική ακτή της Κασπίας αλλά και τους σημερινούς Κινέζους, ως τρόφιμο και καλή πηγή πρωτεϊνών και μετάλλων. Οι σπόροι του κίτρινου και λευκού μελίλωτου έχουν παρόμοια χημική σύνθεση με τα φασόλια Tonka, τα οποία συχνά υποκαθιστούν. Το πιο σημαντικό συστατικό του είναι η κρυσταλλική ένωση κουμαρίνη και τα σχετικά παράγωγά της, όπως επίσης και φλαβονοειδή, γλυκοσίδια, δικουμαρόλη και λακτόνες (αρωματικά έλαια). Τα λουλούδια και τα εναέρια μέρη του φυτού χρησιμοποιούνται στη φυτική ιατρική.

Ιατρικές χρήσεις

Περιέχει κουμαρίνες, και όταν το φυτό ζυμώνεται, παράγει δικουμαρόλη, ένα ισχυρό αντιπηκτικό. Λέγεται ότι είναι ένας καλός φλεβικός τονωτικός παράγοντας που αυξάνει τη ροή του αίματος μέσω των φλεβών στην καρδιά και έχει χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις διογκωμένων φλεβών των ποδιών που σχετίζονται με αυξημένη κοιλιακή πίεση (όπως στην παχυσαρκία, την εγκυμοσύνη ή την επίμονη δυσκοιλιότητα). Πιστεύεται επίσης ότι βοηθά στην ανακούφιση των κιρσών, των θρόμβων αίματος και της φλεβίτιδας.

Ως ήπιο στυπτικό, έχει χρησιμοποιηθεί ως αποσυμφορητικό και θεωρείται ότι ανακουφίζει από τις αιμορροΐδες. Είναι καταπραϋντικό πεπτικό βοήθημα και έχει θεωρηθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικό σε περίπτωση μετεωρισμού, κολικών και δυσπεψίας. Ως διουρητικό βοηθά στην ανακούφιση της περίσσειας κατακράτησης υγρών και του οιδήματος. Πιστεύεται επίσης ότι είναι ένα ήπιο ηρεμιστικό βότανο που ανακουφίζει από τις προσωρινές ταχυπαλμίες, την αϋπνία, τους σπασμούς, το άγχος, τον πονοκέφαλο και τη νευραλγία. Ως αποχρεμπτικό, χαλαρώνει και αποβάλει το φλέγμα από τους πνεύμονες.

Χρησιμοποιείται εξωτερικά, ως κατάπλασμα σε φλεγμονές και τραύματα, ιδιαίτερα σε ευαίσθητα μέρη του σώματος όπως π.χ. τα μάτια. Έχει μαλακτικές και καταπραϋντικές ιδιότητες που συμβάλλουν στη μείωση της φλεγμονής σε περιπτώσεις αρθρίτιδας και ρευματικών πόνων.

Διατροφική αξία

Επειδή ο μελίλωτος είναι στην ίδια βοτανική οικογένεια με τα φιστίκια, τη σόγια, τα φασόλια και τις φακές, αποτελεί πηγή πρωτεΐνης αλλά από μόνος του υπολείπεται ορισμένων απαραίτητων αμινοξέων.  Ως εκ τούτου, θα πρέπει να συμπληρώνει άλλα δημητριακά ολικής όπως το καστανό ρύζι ή το σιτάρι, για να δημιουργήσει μια καλύτερη ποιότητα πρωτεΐνης. Παρέχει επίσης βιταμίνη Α, C, Β1, Β2, Β3, Β5, Β6, Β9 και Β12. Αυτό το βότανο περιέχει επίσης αντιοξειδωτικά πλούσια σε φλαβονοειδή (κερσετίνη και καμπφερόλη) αλλά και μαγγάνιο, μαγνήσιο, χαλκό, ψευδάργυρο και σελήνιο.

Προφυλάξεις

Οι έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες όπως και όσοι  παίρνουν αντιπηκτικά δεν πρέπει να χρησιμοποιούν το μελίλωτο. Σε κάθε περίπτωση, καλό είναι να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας πριν τον χρησιμοποιήσετε.

Φωτεινή Πουρνάρα