Έχουμε και δεύτερο, κοιλιακό εγκέφαλο;

 Ο άξονας εντέρου-εγκεφάλου αναφέρεται στην αμφίδρομη σηματοδότηση μεταξύ των μικροοργανισμών στο γαστρεντερικό σωλήνα και στο κεντρικό νευρικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου. Οι ερευνητές διερευνούν εντατικά τις δραστηριότητες του άξονα αυτού καθώς έχουν ήδη συνδεθεί με εκδηλώσεις άγχους, κατάθλιψης, αυτισμού και σχιζοφρένειας καθώς και με μεταβολικές, νευροεκφυλιστικές και ουρολογικές διαταραχές. Μέσω της έρευνας στον άξονα του εγκεφάλου-εντέρου, οι επιστήμονες προσπαθούν να αναπτύξουν τρόπους αντιμετώπισης και θεραπείας που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την "επικοινωνία" μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου.

Εάν έχετε αισθανθεί ποτέ την αίσθηση των "πεταλούδων" στο στομάχι σας ή σας «πιάνει το στομάχι» σε μια δύσκολη κατάσταση, τότε έχετε βιώσει τη σύνδεση του εγκεφάλου με το έντερο. Αυτή η αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ του νευρικού και του πεπτικού συστήματος υπερβαίνει την συναισθηματική ανταπόκριση και θεωρείται ότι επηρεάζει πολυάριθμες καταστάσεις υγείας. Ο άξονας αυτός είναι ένα θέμα που ενδιαφέρει διάφορα ιατρικά πεδία, από τη νευρολογία και τη γαστρεντερολογία μέχρι την ψυχολογία και την φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος. Ενώ οι περισσότερες διαθέσιμες ενδείξεις σχετικά με τον άξονα προέρχονται από μελέτες σε ζώα έχουν αρχίσει να γίνονται και έρευνες σε ανθρώπους που παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την πολύπλοκη ενσωμάτωση της ψυχολογίας και της φυσιολογίας του είδους μας.

Κάθε ένας από εμάς συνυπάρχει με περισσότερα από 100 τρισεκατομμύρια μικρόβια, κυρίως βακτήρια, που ζουν πάνω και μέσα μας. Για κάθε ανθρώπινο κύτταρο υπάρχει ο ίδιος αριθμός βακτηρίων, λένε οι επιστήμονες. Στο σύνολό τους, αυτά τα μικρόβια αποτελούν το ανθρώπινο μικροβίωμα και κάθε μέρος του σώματός μας, όπως το δέρμα, τα σωματικά υγρά, οι πνεύμονες και οι γαστρεντερικοί οδοί, έχουν τη δική τους πολύ διαφορετική κοινότητα βακτηριδίων, γνωστή ως μικροβιότα. Οι συσχετισμοί που ανακαλύπτονται μεταξύ του εντέρου, του ανοσοποιητικού συστήματος, του εγκεφάλου και της συμπεριφοράς, κάνουν τους επιστήμονες να διευρύνουν συνεχώς τις έρευνές τους, μαθαίνοντας περισσότερα για το πώς αυτά που τρώμε και αυτά που σκεφτόμαστε μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο που αισθανόμαστε αλλά και το τι μπορούμε να κάνουμε γι 'αυτό. Η κοιλιά και ο εγκέφαλός μας είναι σε διαρκή επικοινωνία, όπως π.χ. όταν φτάνει η ώρα για ένα σνακ. Το μικροβίωμα θα στείλει σήματα στον εγκέφαλο λέγοντας ότι πρέπει να φάμε. Η λεπτίνη, μια ορμόνη που συνδέεται με την πείνα και τον κορεσμό, επηρεάζεται και από το μικροβίωμα.

Ο άξονας εντέρου-εγκεφάλου διευκολύνει αυτή τη συζήτηση. Οι νευροδιαβιβαστές, οι χημικοί δηλαδή αγγελιοφόροι, παράγονται στο έντερο και στέλνουν μηνύματα στους νευρώνες στον εγκέφαλό μας σχετικά με το πώς θα πρέπει να λειτουργεί το σώμα. Όταν αυτή η διαδικασία δεν λειτουργεί σωστά, ή δεν υπάρχουν αρκετοί νευροδιαβιβαστές για να σταλεί το σήμα, ο εγκέφαλος δεν θα λειτουργεί όπως πρέπει. Ένας από τους τρόπους με τους οποίους ο εγκέφαλος μιλάει στο έντερο, και αντίστροφα, είναι μέσα από το πνευμονογαστρικό νεύρο το οποίο τρέχει από τον εγκέφαλο έως την κοιλιά. Είναι μέρος του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος δηλαδή του συστήματος "ανάπαυσης και πέψης", το οποίο ελέγχει λειτουργίες όπως η πείνα και η πέψη. Και είναι ο λόγος που όταν ανησυχούμε για κάτι μερικές φορές μπορεί να το αισθανθούμε και στο έντερό μας, εξηγούν οι επιστήμονες.

Αφού φάμε κάτι και φτάσει στα έντερά μας, τα βακτηρίδια που ζουν εκεί πιάνουν δουλειά. Όπως κι εμείς, μεταβολίζουν αυτό που τρώνε και δημιουργούν υποπροϊόντα. Ένα από τα υποπροϊόντα είναι ο νευροδιαβιβαστής σεροτονίνης, που βοηθά στη ρύθμιση της διάθεσης, της όρεξης και του ύπνου. Ένα υγιές έντερο είναι γεμάτο με διαφορετικά είδη βακτηρίων που, με τη σειρά τους, έχουν προτιμήσεις για διαφορετικές τροφές που καταναλώνουμε. Αλλά εάν το μικροβίωμά μας δεν είναι τόσο ποικιλόμορφο, ή έχει λιγότερα σε αριθμό και είδη βακτήρια, τότε δεν παράγει τόσο πολύ σεροτονίνη. Εάν αισθάνεστε κακόκεφοι ή γκρινιάζετε, αυτό θα μπορούσε να είναι ένα σημάδι ότι το μικροβίωμά σας δεν είναι τόσο υγιές όσο θα μπορούσε να είναι. Διάφορες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι το άγχος μπορεί να επηρεάσει το μικροβίωμα του εντέρου και ότι το έντερο μπορεί να ελέγξει τον τρόπο που ανταποκρινόμαστε στους στρεσογόνους παράγοντες. Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS), το οποίο μπορεί να ενεργοποιηθεί από το άγχος, μπορεί επίσης να είναι μια διαταραχή του άξονα εντέρου-εγκεφάλου, σύμφωνα με την έρευνα. Γίνεται επίσης σαφές ότι το μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει την όρεξη και τη διατροφική συμπεριφορά και μελέτες σε ζώα και ανθρώπους έχει δείξει ότι συγκεκριμένα είδη μικροβίων ενοχοποιούνται για την αυξημένη πρόσληψη συγκεκριμένων θρεπτικών ουσιών που προτιμούν αυτά τα μικρόβια.

Τα βακτήρια μπορεί τελικά να έχουν αρκετό έλεγχο στον οργανισμό μας, αλλά υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να βεβαιωθούμε ότι έχουμε και ευεργετικά βακτήρια στο έντερο που θα εργάζονται για εμάς και όχι εναντίον μας. Τα καλά αυτά βακτήρια που πρέπει να «ταΐσουμε» αγαπούν τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, όπως τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια και τα δημητριακά ολικής αλέσεως. Μην ξεχνάτε ότι τόσο η άσκηση όσο και οι χαλαρωτικές πρακτικές όπως ο διαλογισμός και η γιόγκα, μπορούν να μας βοηθήσουν να ηρεμήσουμε, να μειώσουμε τα επίπεδα ορμονών του στρες και να επιδράσουν θετικά στο έντερό μας.

Φωτεινή Πουρνάρα