Προστατέψτε τα δόντια σας με φθόριο

Περίπου το 95% του συνολικού φθοριδίου του σώματος βρίσκεται στα κόκκαλα και τα δόντια. Αν και ο ρόλος του στην πρόληψη της οδοντικής τερηδόνας (αποσύνθεση δοντιών) είναι ευρέως καθιερωμένος, το φθορίδιο δεν θεωρείται γενικά απαραίτητο μεταλλικό στοιχείο επειδή οι άνθρωποι δεν τον απαιτούν για την ανάπτυξή τους ή για να μείνουν στη ζωή. Εντούτοις, εάν κάποιος θεωρεί την πρόληψη της χρόνιας πάθησης (οδοντική τερηδόνα) ένα σημαντικό κριτήριο στον καθορισμό της αναγκαιότητας, τότε το φθορίδιο θεωρείται σωστά ως απαραίτητο ιχνοστοιχείο.

Η περιεκτικότητα σε φθορίδιο των περισσότερων τροφίμων είναι χαμηλή (λιγότερο από 0,05 mg/100g) και μπορεί να ποικίλει από μέρος σε μέρος επειδή η περιεκτικότητα του εδάφους σε ορυκτά ποικίλει γεωγραφικά. Οι πλούσιες πηγές φθοριδίου περιλαμβάνουν το τσάι, που συγκεντρώνει φθορίδιο στα φύλλα του και τα θαλάσσια ψάρια που καταναλώνονται με τα κόκκαλά τους (π.χ., σαρδέλες). Τα τρόφιμα που γίνονται με το μηχανικά χωρισμένο (αποστεωμένο) κοτόπουλο, τα κονσερβοποιημένα κρέατα, τα hot dogs και οι παιδικές τροφές προσθέτουν επίσης φθορίδιο στη διατροφή. Τα τρόφιμα συμβάλλουν γενικά 0.3-0.6 mg της καθημερινής πρόσληψης φθοριδίου. Ένα ενήλικος άνδρας που κατοικεί σε μια κοινότητα με φθοριομένο νερό έχει ένα εύρος πρόσληψης από 1-3 mg/ημέρα. Η πρόσληψη είναι λιγότερη από 1 mg/ ημέρα στις μη-φθοριομένες περιοχές.

Τρόφιμα, σημαντικές πηγές φθορίου είναι το τσάι, το κοτόπουλο, οι σαρδέλες, ο σολομός, ο μπακαλιάρος, το παστό βοδινό, οι γαρίδες, το σκουμπρί, τα φύκια, τα λουκάνικα. 

Το φθορίδιο απορροφάται στο στομάχι και το λεπτό έντερο. Όταν μπει στην κυκλοφορία του αίματος, μπαίνει γρήγορα στον ιστό με μεταλλικά στοιχεία (κόκκαλα και αναπτυσσόμενα δόντια). Σε συνηθισμένα επίπεδα κατανάλωσης, το φθορίδιο δεν συσσωρεύεται στο μαλακό ιστό. Τα κυρίαρχα μεταλλικά στοιχεία στα κόκκαλα είναι οι κρύσταλλοι του ασβεστίου και του φωσφορικού άλατος, γνωστοί ως κρύσταλλοι του υδροξυαπατίτη. Η μικρή ακτίνα του φθοριδίου και η υψηλή χημική δραστικότητά του, του επιτρέπουν είτε να μετατοπίσει το μεγαλύτερο ιόν υδροξυλίου (- OH) στον υδροξυαπατιτικό κρύσταλλο, σχηματίζοντας τον φθοριοαπατίτη, είτε να αυξήσει την πυκνότητα του κρυστάλλου με την είσοδό του στα διαστήματα μέσα στους υδροξυαπατιτικούς κρυστάλλους. Ο φθοριοαπατίτης σκληραίνει το σμάλτο των δοντιών και σταθεροποιεί τα μεταλλικά στοιχεία των οστών.

Η μόνη σαφής επίδραση της ανεπαρκούς πρόσληψης φθοριδίου είναι ένας αυξανόμενος κίνδυνος οδοντικής τερηδόνας (αποσύνθεση δοντιών) για τα άτομα όλων των ηλικιών. Διάφορες μελέτες που πραγματοποιήθηκαν πριν από την δημιουργία των οδοντόπαστων που περιέχουν φθόριο, κατέδειξαν ότι η επικράτηση της οδοντικής τερηδόνας ήταν από 40% ως 60% χαμηλότερη στις κοινότητες με τις βέλτιστες συγκεντρώσεις φθοριδίου στο νερό από ότι στις κοινότητες με χαμηλές συγκεντρώσεις φθοριδίου στο νερό.

Το φθορίδιο είναι τοξικό όταν καταναλώνεται σε υπερβολικά ποσά, έτσι τα συμπυκνωμένα προϊόντα φθοριδίου πρέπει να χρησιμοποιηθούν και να αποθηκευτούν με προσοχή ώστε να αποτραπεί η πιθανότητα οξείας δηλητηρίασης από φθόριο, ειδικά στα παιδιά και άλλα ευάλωτα άτομα. Η χαμηλότερη δόση που θα μπορούσε να προκαλέσει συμπτώματα απειλητικά για τη ζωή, θεωρείται ότι είναι 5 mg/kg σωματικού βάρους. Η ναυτία, ο κοιλιακός πόνος και ο εμετός σχεδόν πάντα συνοδεύουν την οξεία τοξίνωση από φθορίδιο. Επίσης, μπορούν να εμφανιστούν και άλλα συμπτώματα όπως η διάρροια, η υπερβολική έκκριση σάλιου και δακρύων, ο ιδρώτας και η γενική αδυναμία.

Γενικά, το μεγαλύτερο μέρος του φθοριδίου στα τρόφιμα ή στο νερό που καταπίνεται εισάγεται γρήγορα στην κυκλοφορία του αίματος μέσω της πεπτικής οδού. Εντούτοις, το ποσό που εισάγεται στην κυκλοφορία του αίματος εξαρτάται επίσης από τους παράγοντες όπως το πόσο φθόριο καταναλώθηκε και το πόσο καλά το φθορίδιο διαλύεται στο νερό. Παράγοντες όπως η ηλικία και η κατάσταση της υγείας έχουν επιπτώσεις στο τι συμβαίνει στο ιόν φθοριδίου όταν είναι στο σώμα σας. Μετά από την εισαγωγή του στο σώμα, περίπου το μισό από το φθορίδιο φεύγει από το σώμα γρήγορα με τα ούρα, συνήθως μέσα σε 24 ώρες, εκτός αν λαμβάνονται μεγάλα ποσά (20 mg ή περισσότερο, το οποίο είναι το ποσό σε 20 ή περισσότερα λίτρα του βέλτιστα φθοριομένου νερού). Το μεγαλύτερο μέρος του ιόντος φθοριδίου που μένει στο σώμα αποθηκεύεται στα κόκκαλα και τα δόντια.