Εξερευνώντας τη νευροεπιστήμη της υπερφαγίας

Υπάρχει μια μεγάλη σακούλα με τσιπς στην αγκαλιά μας και παρόλο που δεν είμαστε πεινασμένοι, καταφέρνουμε να φάμε μέχρι και το τελευταίο. Πολλοί από εμάς σίγουρα θα αναγνωρίζουν τον εαυτό τους μέσα από αυτό το παράδειγμα, αλλά οι άνθρωποι δεν είναι το μόνο θηλαστικό που τείνει να τρώει τρόφιμα υψηλής θερμιδικής αξίας. Με εξελικτικούς όρους, αν ένα ζώο βρίσκει τροφή υψηλής περιεκτικότητας σε θρεπτικά συστατικά, είναι λογικό να καταναλώνει όσο το δυνατόν περισσότερο. Στην άγρια φύση, η πείνα είναι ένας παντοδύναμος κίνδυνος. Σήμερα, έχουμε πρόσβαση σε ενεργειακά πυκνά τρόφιμα όπου και αν κοιτάξουμε. Στην πραγματικότητα, μπορεί να είναι δύσκολο να βρούμε τρόφιμα που δεν περιέχουν ζάχαρη και λίπος. Έχουμε εξελιχθεί για να βρίσκουμε αυτά τα είδη φαγητών νόστιμα και οι εταιρείες τροφίμων το γνωρίζουν.

Διαβάστε επίσης: 
Βάλτε στη διατροφή σας αυτά που χρειάζεται το σώμα σας, όχι το… μπικίνι σας

Επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας (UNC) ανακάλυψαν ότι η περιοχή του εγκεφάλου, που ονομάζεται αμυγδαλή, «αναβοσβήνει» όταν τα ποντίκια απολαμβάνουν να καταβροχθίζουν όχι απλά οποιαδήποτε τροφή, αλλά ιδιαίτερα τις πλούσιες θερμιδικά. Η αμυγδαλή είναι μια ομάδα νευρώνων, σε σχήμα αμυγδάλου που βρίσκεται κοντά στο εγκεφαλικό στέλεχος και θεωρείται μέρος του «πρωτόγονου» εγκεφάλου που αναλαμβάνει τις ενστικτώδεις λειτουργίες. Σχετίζεται με τα συναισθήματα και ειδικά με τον φόβο και τις αντιδράσεις σε αυτά. Συνδέεται με αρκετά από τα υπόλοιπα μέρη του εγκεφάλου και σε αυτήν καταλήγουν πρώιμα και ανεπεξέργαστα ερεθίσματα των αισθήσεων με σκοπό την ταχεία αντίδραση. Παίζει πρωτεύοντα ρόλο στη μνήμη, στη λήψη αποφάσεων και στις συναισθηματικές αντιδράσεις.

Διαβάστε: 
Πείθοντας τα παιδιά να εξεγερθούν εναντίον του Junk Food

Αυτό το πρότυπο της εγκεφαλικής δραστηριότητας είναι πιθανότατα ένα εξελικτικό κατάλοιπο το οποίο μας καθοδηγούσε να τρώμε όσο μπορούσαμε περισσότερο από τρόφιμα που θα αποθήκευαν λίπος στο σώμα μας για μετέπειτα χρήση τους σε περιόδους λιμού. Τώρα, οι ερευνητές πιστεύουν ότι η ανακάλυψή τους θα μπορούσε να λειτουργήσει ως έναυσμα για ένα φάρμακο απώλειας βάρους, το οποίο θα περιόριζε την επιθυμία μας να συνεχίζουμε να τρώμε λιπαρά τρόφιμα, χωρίς να παρεμβαίνουμε στις κανονικές, απαραίτητες διατροφικές συνήθειές μας. Η παχυσαρκία είναι η κύρια αιτία πολλών ασθενειών και εξακολουθούμε δυστυχώς να απέχουμε πολύ από το να γνωρίζουμε ακριβώς πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτή την επιδημία. Οι επιστημονικές έρευνες μέχρι σήμερα έχουν καταστήσει σαφές ότι η υπερκατανάλωση είναι πολύ πιο πολύπλοκη από το πρόβλημα του «αυτοελέγχου».

Η πρόσφατη μελέτη που έγινε σε ποντίκια εργαστηρίου και αρουραίους, δείχνει ότι τα συναισθήματα μας - ή τουλάχιστον τα συναισθηματικά κέντρα των εγκεφάλων μας - μας οδηγούν στο να τρώμε (και να τρώμε και να τρώμε …). Η σχέση μεταξύ των συναισθημάτων και της τροφής ήταν κάποτε απαραίτητη για την επιβίωσή μας. Τα μεταβολικά μας συστήματα βρίσκουν ευκολότερο το να μετατρέψουν το λίπος που καταναλώνουμε στην ενέργεια που χρειαζόμαστε, επομένως, από εξελικτική άποψη, μια δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά είναι μια καλή ιδέα. Παράλληλα, οι πρόδρομοι εγκέφαλοί μας μας λένε να τρώμε περισσότερα από αυτά τα τρόφιμα από ό,τι χρειαζόμαστε σε εποχές «γιορτής» ώστε να έχουμε αποθηκεύσει σε περίπτωση «πείνας».

Οι επιστήμονες, από την άλλη πλευρά, ελπίζουν ότι αν μπορέσουν να εντοπίσουν ακριβώς αυτό που συμβαίνει στον εγκέφαλο και το οποίο μας κάνει να συμπεριφερόμαστε με αυτόν τον τρόπο, παρά την αφθονία των τροφίμων στην σημερινή εποχή, θα είναι σε θέση να σχεδιάσουν μια θεραπεία για να «ξαναγράψουν» την κάποτε χρήσιμη αλλά τώρα τελείως επιβλαβή διαδικασία. Αυτή η ερευνητική γραμμή αποκάλυψε ότι έχουμε δύο κατηγορίες φαγητού: το ομοιοστατικό και το ηδονικό φαγητό. Με την ομοιοστατική κατανάλωση τρώμε για να διατηρηθούμε στη ζωή. Η ηδονική κατανάλωση είναι το να τρώμε γιατί μας φέρνει ευχαρίστηση. Οι ερευνητές έχουν στρέψει τις μελέτες τους στην ηδονική κατανάλωση και ανακάλυψαν μια πρωτεΐνη που ονομάζεται nioceptin που φαίνεται να είναι πιο ενεργή όταν, τόσο οι άνθρωποι όσο και τα ποντίκια, τρώνε νόστιμο, πλούσιο φαγητό και η οποία μας ωθεί στο να συνεχίζουμε να το καταναλώνουμε. Επομένως, θεωρητικά, ένα φάρμακο που εμποδίζει τη nioceptin μπορεί να εμποδίσει και την όρεξή μας για υπερφαγία.

Ο ανώτερος συγγραφέας της μελέτης Dr Thomas Kash, καθηγητής φαρμακολογίας στο UNC, και η εργαστηριακή του ομάδα εργάζονται για την ανάπτυξη ενός φαρμάκου όπως αυτό, αλλά διαπίστωσαν ότι χρειάζονται έναν πιο συγκεκριμένο στόχο. Για να βρουν το κύκλωμα του εγκεφάλου που έπρεπε να στοχεύσουν, οι επιστήμονες τροποποίησαν γενετικά τα εργαστηριακά ποντίκια ώστε να έχουν φθορίζοντα μόρια σε συνδυασμό με τις πρωτεΐνες nioceptin, για να μπορούν να παρακολουθούν τις περιοχές των πρωτεϊνών που θα φωτίζονταν κυριολεκτικά όταν τα ποντίκια θα έτρωγαν από ευχαρίστηση. Το επίκεντρο αυτής της δραστηριότητας όταν τα ποντίκια έτρωγαν τροφές πλούσιες σε θερμίδες ήταν στην αμυγδαλή στου εγκεφάλου. «Οι επιστήμονες έχουν μελετήσει εδώ και πολύ καιρό την αμυγδαλή και την έχουν συνδέσει με τον πόνο, το άγχος και το φόβο, αλλά τα ευρήματά μας υπογραμμίζουν ότι σχετίζεται και με άλλα πράγματα, όπως η ρύθμιση της παθολογικής κατανάλωσης», δήλωσε ο Δρ Kash. «Αυτό το κύκλωμα φαίνεται να είναι ο τρόπος που ο εγκέφαλος μας λέει ότι αν γευθούμε κάτι πραγματικά καλό, τότε αξίζει να πληρώσουμε οποιοδήποτε τίμημα για να φτάσουμε σε αυτό, οπότε μην σταματάτε».

Ο Δρ. Kash και η ομάδα του ελπίζουν ότι οι συνδυασμένες γνώσεις σχετικά με το ποιο συστατικό και ποια περιοχή στον εγκέφαλο πρέπει να στοχεύσουν για να προληφθεί η υπερκατανάλωση, θα τους βοηθήσουν να αναπτύξουν ένα φάρμακο που θα αναστέλλει την «κακή» ηδονική κατανάλωση χωρίς να παρεμβαίνει στην υγιή όρεξη. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο Neuron.

Φωτεινή Πουρνάρα