Η καταπληκτική προσαρμοστικότητα του πλακούντα

Το μέγεθος του μωρού κατά τη γέννηση είναι καθοριστικός παράγοντας για το προσδόκιμο ζωής και εξαρτάται κυρίως από την παροχή θρεπτικών ουσιών από τον πλακούντα. Ωστόσο, ο πλακούντας δεν είναι μόνο ένα παθητικό όργανο για τη μεταφορά των μητρικών και εμβρυϊκών θρεπτικών ουσιών του και οξυγόνου. Μελέτες έχουν δείξει ότι μπορεί να προσαρμοστεί μορφολογικά και λειτουργικά για να βελτιστοποιήσει την παροχή υποστρώματος και, συνεπώς, την εμβρυϊκή ανάπτυξη, υπό δυσμενείς ενδομήτριες συνθήκες. Αυτές οι προσαρμογές συμβάλλουν στην επίτευξη της ανάπτυξης του εμβρύου και η αποτελεσματικότητά τους θα καθορίσει την ποσότητα και τις σχετικές αναλογίες των συγκεκριμένων μεταβολικών υποστρωμάτων που παρέχονται στο έμβρυο σε διαφορετικά στάδια της ανάπτυξης του.

Διαβάστε: 
Μην υποκύπτετε σε όλες τις λιγούρες και τις περίεργες ορέξεις της εγκυμοσύνης

Συνήθως ακούμε ότι η εγκυμοσύνη είναι μια μαγική φάση στη ζωή ενός ανθρώπου.  Σίγουρα, αλλά δεν όλα πάντα ρόδινα. Η εγκυμοσύνη μπορεί αναμφισβήτητα να είναι μια από τις πιο σωματικά και συναισθηματικά απαιτητικές εμπειρίες.  Είναι εδώ κα χρόνια γνωστό, ότι η κατάσταση της μητέρας επηρεάζει άμεσα το έμβρυο, όμως οι ερευνητές από το St John's College του Πανεπιστημίου του Cambridge έδειξαν ότι ακόμα και αν η μητέρα αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας, για παράδειγμα λόγω υποσιτισμού, ο πλακούντας μπορεί να προσαρμοστεί, αυξάνοντας την ποσότητα οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών που μεταφέρει στο έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Ο πλακούντας είναι ένα «προσωρινό» όργανο που σημαίνει ότι είναι υπάρχει και συνδέεται με την επένδυση της μήτρας μόνο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Διαχωρίζει τις προμήθειες αίματος της μητέρας και του εμβρύου και τους συνδέει ταυτόχρονα με ένα μοναδικό τρόπο.  Με την παραγωγή ορμονών για την προώθηση της εμβρυϊκής ανάπτυξης, ο πλακούντας προστατεύει επίσης το έμβρυο από τη βακτηριακή λοίμωξη, ενώ παράγει οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά από την παροχή αίματος από την μητέρα.  Πέρα από αυτό, παραμένει σε μεγάλο βαθμό ένα μυστήριο για τους επιστήμονες και τους επαγγελματίες του τομέα της ιατρικής. Ιδιαίτερα αφού είναι εξαιρετικά δύσκολο να μελετηθούν οι έγκυες γυναίκες, αλλά και επειδή ο πλακούντας είναι ένα προσωρινό όργανο που υπάρχει μόνο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Οι απαιτήσεις ενός εμβρύου που μεγαλώνει είναι υψηλές και μπορούν να επιδεινώσουν τις υπάρχουσες ελλείψεις μικροθρεπτικών συστατικών ή ακόμη και να τις προκαλέσουν. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) εκτιμά ότι πάνω από 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι καταναλώνουν σε παγκόσμιο επίπεδο μια διατροφικά ανεπαρκή δίαιτα, η οποία μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές στην εγκυμοσύνη. Ομοίως, περίπου 140 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε μεγάλα υψόμετρα, πάνω από 2500 μέτρα, με μειωμένα επίπεδα οξυγόνου. Τα περιορισμένα επίπεδα οξυγόνου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης έχουν προηγουμένως συνδεθεί με αποβολή και περιορισμό ανάπτυξης εμβρύου.

Πώς λοιπόν ακριβώς μπορούν να γεννηθούν υγιή μωρά σε αυτές τις ακραίες συνθήκες; Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), αποσκοπούσε στον προσδιορισμό του τι χρειάζεται ώστε ένας υγιής πλακούντας να ολοκληρώσει τις κρίσιμες λειτουργίες του κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Προκαλώντας σε κυοφορούντα εργαστηριακά ποντίκια  συνθήκες μειωμένης οξυγόνωσης, μια κατάσταση που είναι γνωστή ως υποξία,  οι ερευνητές διερεύνησαν τα αποτελέσματα που είχαν αυτές οι συνθήκες στην γενική λειτουργία του πλακούντα.  Εξέτασαν επίσης ειδικά τα μιτοχόνδρια των οργάνων στις διακριτές ζώνες μεταφοράς και τις αντίστοιχες ενδοκρινικές στον πλακούντα των ζώων. Ανακάλυψαν ότι τα μιτοχόνδρια του πλακούντα προσαρμόζονται σε υποξικά περιβάλλοντα για να εξασφαλίσουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν επαρκή επίπεδα οξυγόνου που φθάνουν στο έμβρυο. Έδειξαν επίσης ότι τα μιτοχόνδρια διαμορφώνουν την αναπνοή τους, τη χρήση του υποστρώματος και την πυκνότητα για να υποστηρίξουν καλύτερα τις ενεργειακές απαιτήσεις των εμβρυϊκών ιστών υπό συνθήκες υποξίας.

Όπως εξήγησε η επικεφαλής Dr Amanda N Sferruzzi-Perri, «τα μιτοχόνδρια στον πλακούντα δουλεύουν με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για να χρησιμοποιούν το οξυγόνο και τα θρεπτικά συστατικά, έτσι ώστε να επαρκούν για το έμβρυο ακόμη και σε δύσκολες εγκυμοσύνες. Όταν ο πλακούντας δεν μπορεί να αντισταθμίσει τις δυσκολίες, τότε αυτό μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές όπως ο περιορισμός της ανάπτυξης του εμβρύου".

Ο περιορισμός της ανάπτυξης του εμβρύου επηρεάζει περίπου το 10% όλων των γεννήσεων και συσχετίζεται έντονα με υποβαθμισμένη κατάσταση της υγείας του μωρού. Με την κατανόηση των μηχανισμών που αποτυγχάνουν και οδηγούν σε αυτές τις συνθήκες, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι μπορεί να είναι σε θέση να βελτιστοποιήσουν την λειτουργία του πλακούντα στις προβληματικές εγκυμοσύνες, με την ελπίδα ότι θα ελαχιστοποιούν ή θα αποτρέπουν συνολικά τον περιορισμό της ανάπτυξης του εμβρύου.

Η Δρ Sferruzzi-Perri σχεδιάζει ήδη την επόμενη έρευνά τους  για την περαιτέρω κατανόηση αυτού του αντισταθμιστικού μηχανισμού, δηλώνοντας ότι «το επόμενο βήμα θα ήταν να στοχεύσουμε στην αλλαγή της λειτουργίας των μιτοχονδρίων στον πλακούντα και στην βελτίωση της επιτυχίας της εγκυμοσύνης στις γυναίκες όπου γνωρίζουμε ότι το αποτέλεσμα μπορεί να είναι κακό».

Φωτεινή Πουρνάρα