2 Μαΐου – Παγκόσμια Ημέρα Τόνου

Κάθε χρόνο, στις 2 Μαΐου, ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Τόνου δίνει την ευκαιρία στους ενδιαφερόμενους όχι μόνο να αναγνωρίσουν τον τόνο ως βασικό πόρο στην οικονομική ανάπτυξη, την απασχόληση, τη διατροφή και την επισιτιστική ασφάλεια, αλλά και να προβληματιστούν για την πορεία προς την αειφόρο διαχείριση των παγκόσμιων πόρων τόνου και υπογραμμίσουν την πρόσφατη πρόοδο, τόσο σε υλικό όσο και σε συμβολικό επίπεδο.  Οι τόνοι είναι άκρως μεταναστευτικά ψάρια, που βρίσκονται σε όλους τους ωκεανούς και επτά είδη τους είναι εμπορικά σημαντικά. Περισσότεροι από 80 έθνη συμμετέχουν στην αλιεία τόνου και χιλιάδες τονοαλιευτικά πλέουν στους ωκεανούς.  Ο τόνος αλιεύεται με διάφορους τρόπους, αλλά υπάρχει μια συνολική αλήθεια: η αλιεία τόνου χρειάζεται ανεξάρτητες κατευθυντήριες γραμμές καθοδήγησης και διαχείρισης, με βάση την επιστήμη για τη διατήρηση των αποθεμάτων σε υγιή επίπεδα, τη διαφύλαξη άλλων ειδών ("παρεμπίπτοντα αλιεύματα") και την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων της αλιείας στο θαλάσσιο οικοσύστημα.

Επικυρωμένη από τα Ηνωμένα Έθνη το 2011, η συγκεκριμένη ημέρα ενεργοποιήθηκε από τα Μέρη της Συμφωνίας του Nauru (PNA), ενός φορέα που διατηρεί τη μεγαλύτερη βιώσιμη αλιεία τόνου στον κόσμο. Το PNA διαχειρίζεται την αλιεία τόνου για την προστασία του περιβάλλοντος (δεν αλιεύονται δελφίνια σε ύδατα PNA και ο οργανισμός συμμετέχει ενεργά στον περιορισμό των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων άλλων ειδών) και θέτει σε εφαρμογή δίκαιες οικονομικές πρακτικές για τους αλιείς.  Το PNA προωθεί την Παγκόσμια Ημέρα Τόνου όχι μόνο ως ημέρα εκτίμησης, αλλά και εκπαίδευσης του κόσμου σχετικά με τη σημασία του τόνου για την οικονομία, τα μέσα διαβίωσης και την ασφάλεια των τροφίμων.

Η μείωση των αποθεμάτων

Τα είδη τόνου και τονοειδών είναι πολύ σημαντικά από οικονομικής πλευράς, τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες και αποτελούν σημαντική πηγή τροφής. Περιλαμβάνουν περίπου 40 είδη που απαντώνται στον Ατλαντικό, τον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό αλλά και στη Μεσόγειο Θάλασσα. Είναι πραγματικά αξιόλογα ψάρια. Ο τόνος μπορεί να πηδήξει ψηλά έξω από το νερό και ταξιδεύει σε τεράστια κοπάδια.  Είναι θερμόαιμα ψάρια και είναι γνωστό ότι συνεργάζονται με τα δελφίνια για προστασία από τους καρχαρίες.

Ως αποτέλεσμα όλων των εκπληκτικών ιδιοτήτων του τόνου, τα ψάρια απειλούνται από την τεράστια παγκόσμια ζήτηση.  Δύο κύρια προϊόντα οδηγούν την παραγωγή τόνου, ο παραδοσιακός κονσερβοποιημένος τόνο και το sashimi/sushi. Τα προϊόντα αυτά παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές όσον αφορά τα χρησιμοποιούμενα είδη, τις απαιτήσεις ποιότητας και τα συστήματα παραγωγής. Στην κονσερβοποιημένη αγορά, κυριαρχούν τα είδη που έχουν ελαφρύ κρέας, δηλαδή το skipjack και το yellowfin ενώ στην αγορά sushi και sashimi  προτιμάται ο λιπαρός τόνος των ειδών bluefin and bigeye. Ο τόνος είναι η κορυφαία προτίμηση για την αγορά sushi και sashimi  με το μεγαλύτερο μέρος να πηγαίνει στην Ιαπωνία.

Αν και αναφέρεται ως Παγκόσμια Ημέρα Τόνου, την ημέρα αυτή γιορτάζεται η σημασία των ψαριών. Το ψήφισμα ενεργοποιήθηκε σε μια εποχή που σχεδόν όλα τα είδη ψαριών απειλούνται από ανθρώπινες δραστηριότητες. Η παγκόσμια ζήτηση για τα ψάρια αυξάνεται σταθερά και προβλέπεται να φτάσει τα 50 εκατομμύρια τόνους μέχρι το 2025. Παρά τις αλιευτικές ρυθμίσεις σε πολλές χώρες και τους Διεθνείς Κανόνες Αλιείας, η υπεραλίευση και η λαθροθηρία εξακολουθούν να αποτελούν μείζον πρόβλημα. Ο αριθμός των ψαριών και των θαλάσσιων σπονδυλωτών έχει μειωθεί στο μισό από τη δεκαετία του 1970 και μέχρι το 2050 θα υπάρχουν περισσότερα πλαστικά παρά ψάρια στους ωκεανούς του πλανήτη. Πρόκειται για ένα ανθρωπιστικό ζήτημα με βαθιές επιπτώσεις στην επισιτιστική ασφάλεια, δεδομένου ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει στα 9 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050. Το Παγκόσμιο Ταμείο για την Άγρια Ζωή (WWF) αναφέρει ότι ο θαλάσσιος πληθυσμός στον Ειρηνικό έχει μειωθεί κατά 49% στο διάστημα μιας μόνο γενιάς,  λόγω των καταστροφικών αλιευτικών πρακτικών.

Οι άνθρωποι που ζουν στα νησιά του Ειρηνικού βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης ενάντια στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Αντλούν το 50-90% της πρωτεΐνης τους από τα ψάρια και για εκατομμύρια άλλους τα ψάρια είναι η μόνη πηγή εισοδήματος. Τα επόμενα 15 χρόνια, τα νησιά του Ειρηνικού θα απαιτούσαν επιπλέον 115.000 τόνους ψαριών για να ικανοποιήσουν τη ζήτηση των καταναλωτών. Η πλειοψηφία των ψαριών που καταναλώνονται και εξάγονται είναι ο τόνος. Γίνεται λοιπόν εύκολα κατανοητό ότι, παρόλο που υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να γίνουν, το κίνημα έχει γίνει παγκόσμιο, έχει επιστημονική ακεραιότητα και υποστηρίζεται από μεγάλο μέρος της βιομηχανίας τόνου. Η 2α Μαΐου είναι σίγουρα κάτι πολύ περισσότερο από μια μέρα.