Η σκοτεινή πλευρά των αντιοξειδωτικών

Όταν οι ερευνητές άρχισαν να συνδέουν τις ελεύθερες ρίζες με τις χρόνιες παθήσεις και τη γήρανση, φάνηκε λογικό ότι η ενισχυμένη πρόσληψη αντιοξειδωτικών, ειδικά μέσω συμπληρωμάτων, θα ήταν το αντίδοτο. Όμως, όπως συμβαίνει συχνά, τα επιστημονικά στοιχεία δεν έδειξαν τα ίδια αποτελέσματα και σε ορισμένες περιπτώσεις, η λήψη αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων μπορεί να προκαλέσει βλάβη και ακόμη και να αυξήσει τον κίνδυνο για τις ασθένειες αυτές. Τα αντιοξειδωτικά που παράγονται από το σώμα και που λαμβάνονται μέσω των τροφίμων, είναι ένας σημαντικός παράγοντας της δύναμης του αμυντικού συστήματος του οργανισμού. Για να καταλάβουμε τη δράση τους, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι είναι η οξείδωση.

Στα κύτταρα, το οξυγόνο εμπλέκεται συνεχώς σε χημικές αντιδράσεις στις οποίες μετατοπίζονται ηλεκτρόνια (φορτισμένα ατομικά σωματίδια). Για να παράγουμε ενέργεια, τα κύτταρα μας αφαιρούν ηλεκτρόνια από τα σάκχαρα, τα λιπαρά οξέα και τα αμινοξέα και τα προσθέτουν σε άλλα μόρια, ειδικά στο οξυγόνο. Αυτό δημιουργεί κάποια εξαιρετικά αντιδραστικά, ασταθή σωματίδια που είναι γνωστά ως ελεύθερες ρίζες, τα οποία συνδυάζονται γρήγορα με άλλα στοιχεία. Οι ελεύθερες ρίζες παράγονται κατά τη διάρκεια φυσιολογικών κυτταρικών διεργασιών, αλλά και όταν εκτιθέμεθα σε υπεριώδη ακτινοβολία, ατμοσφαιρική ρύπανση, έντονη σωματική άσκηση και καπνό τσιγάρου. Τα αντιοξειδωτικά βοηθούν στην «σωτηρία» των κυττάρων μας με το να οξειδωθούν αυτά τα ίδια. Ως επί το πλείστον, τα αντιοξειδωτικά αποθέματά μας μπορούν να κρατήσουν υπό έλεγχο την παραπλανητική αυτή οξείδωση. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να προκύψει κυτταρική βλάβη εάν ο οργανισμός μας εκτίθεται σε περισσότερο οξειδωτικό στρες από ό,τι μπορεί να χειριστεί. Σύμφωνα με τις σύγχρονες θεωρίες, το οξειδωτικό στρες μπορεί να παίξει ρόλο στη γήρανση και τις χρόνιες ασθένειες, όπως είναι οι καρδιακές παθήσεις, ο καρκίνος, η νόσος του Αλτσχάιμερ, το Parkinson και ο καταρράκτης. Από την άλλη πλευρά, οι ελεύθερες ρίζες είναι μερικές φορές χρήσιμες. Για παράδειγμα, ορισμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων τύπων λευκών αιμοσφαιρίων, τις παράγουν και τις χρησιμοποιούν ως όπλα κατά των μολυσματικών παραγόντων.

Όσο περισσότερα, τόσο το καλύτερο;

Υπάρχουν χιλιάδες διαφορετικά είδη αντιοξειδωτικών στα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά ολικής αλέσεως, καθώς και στον καφέ, το τσάι, τη σοκολάτα και το κρασί που λειτουργούν σε διαφορετικά μέρη των κυττάρων και συμμετέχουν σε διάφορες χημικές αντιδράσεις στο σώμα. Ως πρώτη γραμμή άμυνας, μερικά αντιοξειδωτικά καταστέλλουν τον σχηματισμό ελεύθερων ριζών, ενώ άλλα τις «ψάχνουν» για να τις αφαιρέσουν προτού να προκαλέσουν βλάβη ή για να επιδιορθώσουν τις ήδη υπάρχουσες ζημιές. Μερικά γνωστά θρεπτικά συστατικά που δρουν ως αντιοξειδωτικά είναι οι βιταμίνες C και E, η βήτα καροτίνη και το σελήνιο. Πολλά άλλα είναι φυτοχημικά, όπως η κερσετίνη και άλλα φλαβονοειδή ή ακόμη και ένζυμα, όπως η υπεροξειδάση γλουταθειόνης και η δισμουτάση υπεροξειδίου. Μπορεί να νομίζετε λογικά ότι η λήψη περισσότερων αντιοξειδωτικών είναι ωφέλιμη. Τουλάχιστον οι βιομηχανίες τροφίμων και φαρμάκων που κυκλοφορούν «πλούσια σε αντιοξειδωτικά» προϊόντα και συμπληρώματα θέλουν να το πιστέψετε. Αλλά κανείς δεν ξέρει αν αυτά θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν πραγματικά τις χρόνιες παθήσεις ή πόσα από αυτά χρειάζεστε για να παραμείνετε υγιείς. Δεν είναι καν αποδεδειγμένο ότι το οξειδωτικό στρες είναι ένας πρωταρχικός παράγοντας στην ανάπτυξη της νόσου ή αν είναι δευτερογενής.

Επιπλέον, η έρευνα έχει δείξει ότι τα υψηλά επίπεδα ορισμένων αντιοξειδωτικών μπορούν να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις (τα συμπληρώματα υψηλής δόσης βήτα καροτίνης αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα σε καπνιστές, για παράδειγμα). Κάτω από ορισμένες συνθήκες, τα αντιοξειδωτικά μπορούν να μετατραπούν σε προ-οξειδωτικά και να προάγουν τη δημιουργία ελεύθερων ριζών. Είναι μια λεπτή ισορροπία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με τα συμπληρώματα και να παίρνουμε τα απαραίτητα αντιοξειδωτικά από αυτές καθαυτές τις τροφές, οι οποίες περιέχουν συνδυασμούς αντιοξειδωτικών που συνεργάζονται ως ομάδα για την καταπολέμηση των αντιδράσεων οξείδωσης.

Φωτεινή Πουρνάρα

Πηγές: hsph.harvard.edu, livestrong.com