Έρευνα του EFSA εντοπίζει πώς οι Ευρωπαίοι καταναλωτές αντιλαμβάνονται τους αναδυόμενους κινδύνους στην τροφική αλυσίδα

Η γνωστοποίηση πληροφοριών σχετικά με τη φύση των κινδύνων και το επίπεδο αβεβαιότητας που τους περιβάλλει μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην αντίληψη περί κινδύνου και τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας θα βοηθήσουν τον EFSA και τους εταίρους του να αναπτύξουν στρατηγικές επικοινωνίας και υλικό σχετικά με τα πρωτοεμφανιζόμενα αυτά ζητήματα.

Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) είναι ο οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) που παρέχει ανεξάρτητες επιστημονικές συμβουλές και γνωστοποιεί τους υφιστάμενους και αναδυόμενους κινδύνους που συνδέονται με την τροφική αλυσίδα. Ο EFSA ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 2002 με έδρα την Πάρμα της Ιταλίας και το έργο του καλύπτει όλα τα θέματα που έχουν άμεσο ή έμμεσο αντίκτυπο στην ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών, συμπεριλαμβανομένης της υγείας και της καλής μεταχείρισης των ζώων, της φυτοπροστασίας και της διατροφής. Ο EFSA δρα υποστηρικτικά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη της ΕΕ ώστε να λαμβάνουν αποτελεσματικές και έγκαιρες αποφάσεις διαχείρισης κινδύνων, διασφαλίζοντας την προστασία της υγείας των ευρωπαίων καταναλωτών και την ασφάλεια της αλυσίδας τροφίμων και ζωοτροφών. Επίσης, μέλημά του είναι να διαβιβάζει με διαφάνεια στο κοινό όλα τα θέματα που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά του.

Στις 16 Απριλίου 2018, ο EFSA δημοσίευσε μια έκθεση με τίτλο «Στοιχεία της ΕΕ – Οι αντιλήψεις των καταναλωτών σχετικά με τους κινδύνους που παρουσιάζονται στην τροφική αλυσίδα». Με σκοπό την καλύτερη κατανόηση των απόψεων των Ευρωπαίων καταναλωτών, ο EFSA συνέλεξε στοιχεία από 6.200 πολίτες 25 κρατών-μελών της ΕΕ (με εξαίρεση την Κύπρο, το Λουξεμβούργο και τη Μάλτα), με στόχο να ανακαλύψει την άποψή τους σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με την ασφάλεια των τροφίμων. Όλες οι ερωτήσεις περιστράφηκαν γύρω από τρία παραδείγματα αναδυόμενων κινδύνων: τα πράσινα smoothies, το πλαστικό ρύζι (απομίμηση ρυζιού που παράγεται με τη χρήση μίγματος πατάτας, γλυκοπατάτας και πλαστικού) και τα νανοσωματίδια. Η απάντηση «δεν γνωρίζω» επιλέχθηκε πάρα πολλές φορές, γεγονός που δείχνει ότι μεγάλο ποσοστό των συμμετεχόντων στην έρευνα δεν γνώριζε τους πιθανούς κινδύνους που συνδέονται με την κατανάλωση αυτών των προϊόντων. Σύμφωνα με την έκθεση, οι καταναλωτές τείνουν επίσης να ανησυχούν περισσότερο για τους κινδύνους που ήδη είναι γνωστοί στους επιστήμονες παρά για εκείνους που πρωτοεμφανίζονται. Η εντύπωση για τους κινδύνους που δημιουργούν π.χ. τα νανοσωματίδια που χρησιμοποιούνται στα τρόφιμα παρουσίασαν στο σύνολό τους διακυμάνσεις, με παρόμοιο ποσοστό των καταναλωτών να τα θεωρεί είτε ως υψηλού ρίσκου (27%), είτε ως χαμηλού (31%) αντίστοιχα.

Εξετάστηκε η αντίληψη κινδύνου αναφορικά με κατηγορίες κινδύνων στα τρόφιμα όπως οι χημικές ουσίες, τα βακτηρίδια, οι νέοι ιοί, οι νέες διατροφικές τάσεις και τεχνολογίες καθώς και οι διάφορες περιπτώσεις απάτης. Η απάτη που αφορά στα τρόφιμα, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει τόσο τους καθιερωμένους όσο και τους αναδυόμενους κινδύνους, ήταν αυτή που φάνηκε να ανησυχεί τους συμμετέχοντες περισσότερο από ό,τι όλα τα άλλα είδη αναδυόμενων κινδύνων.

Τα στοιχεία έδειξαν ότι η αντίληψη κινδύνου μπορεί να επηρεαστεί από:

• Το αντιληπτό επίπεδο ελέγχου του κινδύνου. Η αντιληπτή ικανότητα του ατόμου να ελέγχει την έκθεσή του στον κίνδυνο, π.χ. επιλέγοντας να μην καταναλώνει ένα συγκεκριμένο προϊόν, τείνει να συσχετίζεται με χαμηλότερο αντιληπτό κίνδυνο.
• Το φυσικό/ανθρωπογενή χαρακτήρα του κινδύνου
• Το επίπεδο εξοικείωσης με το εκάστοτε θέμα
• Το επίπεδο εμπιστοσύνης που έχουν οι καταναλωτές στις "αρχές".

Διαπιστώθηκε ότι υπήρξαν αξιοσημείωτες διαφορές από χώρα σε χώρα στον τρόπο που οι καταναλωτές ανταποκρίθηκαν στον κίνδυνο και τις πληροφορίες που τους δόθηκαν και έδειξαν διαφορετικό βαθμό εμπιστοσύνης στην ακρίβεια των πηγών πληροφοριών για τα τρόφιμα. Ωστόσο, εξέφρασαν την επιθυμία να ενημερωθούν για τους νέους αυτούς κινδύνους κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, παρά το γεγονός ότι μπορεί να μην υπάρχουν ακόμη επιστημονικά εμπεριστατωμένες αποδείξεις. Δήλωσαν επίσης ότι προτιμούν να παίρνουν τέτοιες πληροφορίες μέσω των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης όπως η τηλεόραση, οι εφημερίδες και οι ιστοσελίδες των εθνικών αρχών και οργανισμών. Τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης ήταν επίσης δημοφιλή κανάλια ενημέρωσης μεταξύ των ατόμων ηλικίας 18 έως 34 ετών.

Οι αντιλήψεις των Ελλήνων καταναλωτών για τους κινδύνους που απορρέουν από την κατανάλωση smoothies από λαχανικά και φρούτα είναι παρόμοιες με τις αντίστοιχες των άλλων πολιτών σε ολόκληρη την ΕΕ, ενώ ανησυχούν περισσότερο για τους κινδύνους από το πλαστικό ρύζι και τα νανοσωματίδια. Το 46% των ερωτηθέντων προτιμούν να ενημερώνονται μόλις εντοπιστεί ένας πιθανός κίνδυνος ενώ ενδιαφέρονται λιγότερο για πληροφορίες σχετικά με τις ενέργειες των δημόσιων αρχών και της βιομηχανίας σε σύγκριση με το μέσο όρο της ΕΕ (28% έναντι 37%). Έχουμε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην πληροφόρηση από τους επαγγελματίες του τομέα της υγείας (70%), σε αντίθεση με αυτή που προέρχεται από δημοσιογραφικές πηγές (9% έναντι 26% σε επίπεδο ΕΕ). Η εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση ήταν χαμηλή (22%) σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ (33%). Το προτιμώμενο κανάλι επικοινωνίας είναι τα τηλεοπτικά νέα και προγράμματα (70%), και ακολουθούν οι ιστότοποι των αρμόδιων εθνικών αρχών (69%). Οι Έλληνες καταναλωτές ενδιαφέρονται επίσης περισσότερο για τις ιστοσελίδες των αρμόδιων ευρωπαϊκών αρχών (50% σε σύγκριση με 35% για όλη την ΕΕ), τα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης (49% έναντι 35%) και τα ενημερωτικά δελτία, φυλλάδια ή αφίσες (46% έναντι 31%).

Φωτεινή Πουρνάρα

Πηγή: www.efsa.europa.eu/