Όσπρια, ένας διατροφικός θησαυρός

Πλούσια σε βασικές βιταμίνες και μέταλλα, αλλά με χαμηλά λιπαρά, τα όσπρια, ο διατροφικός μας σύμμαχος εδώ και 11.000 χρόνια, θεωρούνται από πολλούς ένα superfood που μπορεί να καταπολεμήσει διάφορες ασθένειες και να συμβάλει σε μια μακρά και υγιή ζωή. Είναι ιδιαίτερα καλή πηγή ινών και πρωτεϊνών, ενός συνδυασμού που παρέχει σταθερή ενέργεια αλλά διατηρεί τα επίπεδα χοληστερόλης χαμηλά. Για όλα αυτά, αξίζουν σίγουρα αναγνώριση αλλά και μια παγκόσμια ημέρα εορτασμού τους.

Εάν υπάρχει μια κατηγορία τροφίμων που έχει τη δύναμη να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της επιδημίας του υποσιτισμού, αυτή είναι τα όσπρια. Τόση είναι η σημασία τους ως πρωτογενής πηγή πρωτεϊνών (περισσότερο από 21-26%) και άλλων βασικών θρεπτικών ουσιών που ο ΟΗΕ ανακήρυξε το 2016 ως το Διεθνές Έτος Οσπρίων. Τα φασόλια, οι φακές, τα μπιζέλια, τα ρεβίθια είναι μέρος του διατροφικού μας καλαθιού εδώ και αιώνες, επειδή οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αναγνωρίζουν την αξία τους ως θρεπτικά και ευπροσάρμοστα τρόφιμα που μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην υγιεινή διατροφή. Παράλληλα, η Παγκόσμια Ημέρα Οσπρίων γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Φεβρουαρίου με εκδηλώσεις σε όλο τον κόσμο ως μέσο αύξησης της ευαισθητοποίησης για τα πολλαπλά οφέλη από την κατανάλωσή τους. Ωστόσο, παρά την αυξανόμενη ζήτηση, η παγκόσμια παραγωγή οσπρίων παραμένει χαμηλή, στο ¼ περίπου των παγκόσμιων αποδόσεων δημητριακών ανά εκτάριο.

Η αγγλική λέξη για τα όσπρια (pulses) προέρχεται από τη λατινική λέξη puls που σημαίνει παχιά σούπα. Γνωστά για τα διαιτητικά τους οφέλη, είναι πλούσια σε σημαντικές θρεπτικές ουσίες, όπως ίνες, πρωτεΐνες, φυλλικό οξύ, κάλιο και σίδηρο. Τα όσπρια είναι συνώνυμα με τη νοστιμιά αλλά τα οφέλη τους δεν περιορίζονται μόνο στη τέλεια γεύση τους. Εκτός από εξαιρετικά θρεπτικά, είναι ιδιαίτερα ευπροσάρμοστα και εύκολα στην προετοιμασία.

Τι μπορώ να μαγειρέψω με όσπρια;

Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως λαχανικά, ως υποκατάστατο του κρέατος, ακόμη και μέσα σε smoothies και επιδόρπια!

Ενσωματώνονται εύκολα

Όταν μετατραπούν σε σκόνη όπως το αλεύρι ρεβιθιού ή σκόνη πρωτεΐνης μπιζελιού, τα όσπρια δεν αλλάζουν δραματικά τη γεύση, αλλά θα ενισχύσουν σημαντικά τη θρεπτική αξία του κάθε πιάτου. Προσθέστε τα σε dips ή σάλτσες, ψήστε brownies και ψωμιά με αλεύρι οσπρίων και απολαύστε τα ως έναν εύκολο, χορτοφαγικό, χωρίς γλουτένη τρόπο για να πάρετε περισσότερες πρωτεΐνες και βιταμίνες.

Εξοικονομούν χρόνο

Απαιτείται ο ίδιος χρόνος για να φτιάξετε π.χ. φακές, όσος και για την παρασκευή ζυμαρικών, quinoa ή ρυζιού. Ακόμη και όταν δεν έχετε καθόλου χρόνο μια κονσέρβα οσπρίων σας λύνει τα χέρια.

Έχουν τέλεια γεύση

Αλμυρές ή γλυκές συνταγές με όσπρια υπάρχουν ως βασικά τρόφιμα εδώ και χρόνια στην Ευρώπη, τη Μεσόγειο, την Ινδία, τη Λατινική Αμερική, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αμερική. Η γεύση τους είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί από τους κορυφαίους σεφ συμπεριλαμβάνουν πια τα όσπρια ως συστατικό στα μενού τους, από τις σαλάτες μέχρι τα smoothies ή τα επιδόρπια.

Διαθεσιμότητα και επισιτιστική ασφάλεια

Ο ρυθμός αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού θα απαιτήσει αύξηση της γεωργικής παραγωγής κατά 70% μέχρι το 2050. Περισσότερο από το ήμισυ της παγκόσμιας παραγωγής οσπρίων γίνεται στις αναπτυσσόμενες χώρες. Τα όσπρια ενισχύουν την ποικιλομορφία των καλλιεργειών, μειώνοντας τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι αγρότες από τις διακυμάνσεις του περιβάλλοντος και της αγοράς. Το κόστος ανά μερίδα φακής είναι 0,10 δολάρια έναντι 1,49 δολάρια για το βόειο κρέας, 0,73 δολάρια για το χοιρινό και 0,63 δολάρια για το κοτόπουλο.

Οφέλη για το περιβάλλον

Τα όσπρια έχουν χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την παραγωγή των καλλιεργειών οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στα αζωτούχα λιπάσματα. Τα όσπρια απαιτούν λιγότερα τέτοια λιπάσματα επειδή δημιουργούν τη δική τους λίπανση τραβώντας το άζωτο από τον αέρα και μέσα στο έδαφος. Παράλληλα, χρησιμοποιούν μόνο το 1/10 του νερού άλλων πρωτεϊνών. Για παράδειγμα, χρειάζονται μόνο 43 γαλόνια νερού για την παραγωγή ½ περίπου κιλού οσπρίων σε σύγκριση με 800-1.800 γαλόνια νερού για την παραγωγή της ίδιας ποσότητας ζωικής πρωτεΐνης. Τα όσπρια εξάγουν νερό από μικρό βάθος, αφήνοντας έτσι περισσότερο νερό στο έδαφος για άλλες καλλιέργειες, γεγονός που τις καθιστά κατάλληλα προσαρμοσμένες στις περιοχές που είναι επιρρεπείς στην ξηρασία. Υποστηρίζουν επίσης ένα υγιές και ποικίλο σύστημα αγροτικής εκμετάλλευσης. Εμπλουτίζουν την υγεία του εδάφους, αφήνοντας πίσω τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, όπως άζωτο και ευεργετικά μικρόβια για την επόμενη καλλιέργεια. Η Βόρεια Αμερική είναι ο κορυφαίος παραγωγός καλλιεργειών οσπρίων στον κόσμο. Δεδομένης της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού, και της αντίστοιχης ανάγκης αύξησης της γεωργικής παραγωγής, το αποτύπωμα χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και η αποδοτικότητα του νερού και του εδάφους καθιστούν τα όσπρια το ιδανικό βιώσιμο φαγητό του μέλλοντος.

Για να μπορέσει η γεωργία να εκπληρώσει τη θεμελιώδη ευθύνη της ως μέσο διατροφής, πρέπει να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο ο κόσμος βάζει τις θερμίδες πάνω από τη διατροφή. Αυτή είναι μια αξία που πρέπει να περάσει από την παγκόσμια ανάπτυξη στους αγρότες και τους καταναλωτές. Η ανάγκη για επενδύσεις στην έρευνα των οσπρίων ώστε να προωθηθεί αυτή η αλλαγή μέσω της βελτίωσης των ποικιλιών, της ενίσχυσης της αγοράς, της ανάπτυξης συστημάτων σποράς και της διατροφικής εκπαίδευσης, μεταξύ άλλων, είναι μεγάλη και σαφής. Υπάρχει ένα ρητό στην Κένυα: “Εάν δεν έχετε φάει "ugali" (ένα τοπικό χυλό που βασίζεται στο καλαμπόκι), τότε δεν έχετε φάει”. Ίσως στο μέλλον, το ρητό θα είναι: “Εάν δεν έχετε φάει όσπρια, τότε δεν έχετε φάει”!

Φωτεινή Πουρνάρα

Φωτογραφία από τον χρήστη Vanessa Loring στο Pexels