Η βιοποικιλότητά μας, η τροφή μας, η υγεία μας

Είτε βρίσκεστε στην Αθήνα, τη Νέα Υόρκη ή στο Ναϊρόμπι, έχετε την ευκαιρία να απολαμβάνετε μεγαλύτερη ποικιλία φαγητού από ό,τι οι γονείς ή οι παππούδες σας κάποτε. Αλλά, παρόλο που η προσφορά τροφής είναι πιο ποικίλη, η παγκόσμια διατροφή στο σύνολό της – όλα αυτά που πραγματικά καταναλώνουν οι άνθρωποι - γίνεται όλο και περισσότερο ομογενοποιημένη και αυτό είναι ένα επικίνδυνο πράγμα. Υπογεγραμμένη από 150 ηγέτες κρατών στη διάσκεψη κορυφής του Ρίο το 1992, η Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα αποσκοπεί στην προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης μέσω της διατήρησης της βιολογικής ποικιλομορφίας στον πλανήτη. Η Διεθνής Ημέρα για τη Βιοποικιλότητα ιδρύθηκε για πρώτη φορά το 1993, όταν επιλέχθηκε η 29η Δεκεμβρίου ως ημέρα εκπαίδευσης και εορτασμού. Αυτό άλλαξε αργότερα για τις 22 Μαΐου, καθώς πολλές γιορτές είναι μέσα στο Δεκέμβριο αλλά και τον χειμώνα γενικότερα.

Διαβάστε: 
Οι παγκόσμιες προκλήσεις απαιτούν μια πιο ολιστική προσέγγιση για να επιτευχθεί ένα ισορροπημένο σύστημα τροφίμων

Οι φετινές εκδηλώσεις της Παγκόσμιας Ημέρας για τη Βιοποικιλότητα, στις 22 Μαΐου 2019 με motto «Η βιοποικιλότητά μας, η τροφή μας, η υγεία μας», επικεντρώνονται στη βιοποικιλότητα ως θεμέλιο για τα τρόφιμα και την υγεία και βασικό καταλύτη για τον μετασχηματισμό των διατροφικών συστημάτων και τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας. Το θέμα αποσκοπεί στην αξιοποίηση της γνώσης και στη διάδοση της συνειδητοποίησης της εξάρτησης των διατροφικών συστημάτων, της διατροφής και της υγείας μας από τη βιοποικιλότητα και τα υγιή οικοσυστήματα. Παράλληλα, γιορτάζει την ποικιλομορφία που προσφέρουν τα φυσικά συστήματα για την ανθρώπινη ύπαρξη και την ευημερία στη Γη, συμβάλλοντας ταυτόχρονα σε άλλους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένου του μετριασμού της αλλαγής του κλίματος και της προσαρμογής, της αποκατάστασης των οικοσυστημάτων, των καθαρότερων υδάτων και της μηδενικής πείνας.

Διαβάστε και αυτό: 
Διατροφικές αλλαγές για την προστασία του πλανήτη

Τα τελευταία 100 χρόνια, πάνω από το 90% των καλλιεργούμενων ποικιλιών έχουν εξαφανιστεί από τους αγρούς. Οι μισές από τις φυλές πολλών κατοικίδιων ζώων έχουν χαθεί και σε όλα τα 17 κύρια αλιευτικά πεδία του κόσμου γίνεται χρήση της αλιείας στα βιώσιμα όριά τους και πολλές φορές, πάνω από αυτά. Τα τοπικά ποικίλα συστήματα παραγωγής τροφής απειλούνται και με αυτή την παρακμή, η αγροβιολογική ποικιλία εξαφανίζεται, καθώς και οι βασικές γνώσεις της παραδοσιακής ιατρικής και των τοπικών τροφίμων. Η απώλεια διαφόρων ειδών δίαιτας συνδέεται άμεσα με ασθένειες ή παράγοντες κινδύνου για την υγεία, όπως ο διαβήτης, η παχυσαρκία και ο υποσιτισμός, και έχει άμεσο αντίκτυπο στη διαθεσιμότητα των παραδοσιακών φαρμάκων.

Τι είναι η βιοποικιλότητα;

Η βιολογική ποικιλότητα - ή βιοποικιλότητα - είναι ο όρος που δίνεται στην ποικιλία της ζωής στη Γη και στα φυσικά πρότυπα που διαμορφώνει. Η βιοποικιλότητα που βλέπουμε σήμερα είναι ο καρπός των δισεκατομμυρίων ετών εξέλιξης, που διαμορφώνονται από φυσικές διαδικασίες και, όλο και περισσότερο, από την επιρροή των ανθρώπων. Αποτελεί τον ιστό της ζωής, του οποίου είμαστε αναπόσπαστο μέρος και από τον οποίο εξαρτόμαστε ολοκληρωτικά.

Η ποικιλομορφία αυτή γίνεται συχνά κατανοητή από την άποψη της μεγάλης ποικιλίας φυτών, ζώων και μικροοργανισμών. Μέχρι στιγμής έχουν εντοπιστεί περίπου 1,75 εκατομμύρια είδη, κυρίως μικρά πλάσματα όπως έντομα. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι υπάρχουν περίπου 13 εκατομμύρια είδη, αν και οι εκτιμήσεις κυμαίνονται από τρία έως 100 εκατομμύρια. Η βιοποικιλότητα περιλαμβάνει επίσης γενετικές διαφορές σε κάθε είδος - για παράδειγμα, μεταξύ ποικιλιών καλλιεργειών και φυλών ζωικού κεφαλαίου. Τα χρωμοσώματα, τα γονίδια και το DNA - τα δομικά στοιχεία της ζωής - καθορίζουν τη μοναδικότητα κάθε ατόμου και κάθε είδους.

Μια άλλη πτυχή της βιοποικιλότητας είναι η ποικιλία των οικοσυστημάτων, όπως αυτά που υπάρχουν σε ερήμους, δάση, υγροτόπους, βουνά, λίμνες, ποτάμια και γεωργικές εκτάσεις. Σε κάθε οικοσύστημα, τα ζωντανά πλάσματα, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, σχηματίζουν μια κοινότητα, αλληλοεπιδρώντας μεταξύ τους αλλά και με τον αέρα, το νερό και το έδαφος γύρω τους. Είναι ο συνδυασμός των μορφών ζωής και των αλληλεπιδράσεών τους μεταξύ τους και με το υπόλοιπο περιβάλλον που έχει κάνει τη Γη ένα μοναδικό κατοικήσιμο χώρο για τον άνθρωπο.

Βιοποικιλότητα για την εξυπηρέτηση της ανθρωπότητας

Η προστασία της βιοποικιλότητας είναι προς το συμφέρον μας. Οι βιολογικοί πόροι είναι οι πυλώνες πάνω στους οποίους χτίζουμε πολιτισμούς. Τα προϊόντα της φύσης υποστηρίζουν ποικίλες βιομηχανίες όπως τη γεωργία, τα καλλυντικά, τα φαρμακευτικά προϊόντα, το χαρτοπολτό και το χαρτί, την κηπουρική, την κατασκευή και την επεξεργασία αποβλήτων. Η απώλεια της βιοποικιλότητας απειλεί τον εφοδιασμό μας με τρόφιμα, τις ευκαιρίες αναψυχής και τουρισμού και τις πηγές ξύλου, φαρμάκων και ενέργειας. Επίσης, παρεμβαίνει στις βασικές οικολογικές λειτουργίες.

Διαβάστε: 
Τα ανθρώπινα υγρά απόβλητα θα μπορούσαν να είναι πλούσιο σε πόρους λίπασμα για την παγκόσμια γεωργία

Η ανάγκη μας για ορισμένες κατηγορίες της φύσης που κάποτε αγνοήσαμε είναι συχνά σημαντική και απρόβλεπτη. Από καιρό σε καιρό, έχουμε επιστρέψει στο ντουλάπι της φύσης για να θεραπεύσουμε ασθένειες ή για να σώσουμε τις καλλιέργειές μας από κάποια επιδημία. Επιπλέον, η μεγάλη ποικιλία αλληλεπιδράσεων μεταξύ των διαφόρων συνιστωσών της βιοποικιλότητας καθιστά τον πλανήτη κατοικήσιμο για όλα τα είδη, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων. Η προσωπική μας υγεία και η υγεία της οικονομίας και της ανθρώπινης κοινωνίας εξαρτώνται από τη συνεχή παροχή διαφόρων οικολογικών υπηρεσιών που θα ήταν εξαιρετικά δαπανηρές ή αδύνατο να αντικατασταθούν. Αυτές οι φυσικές υπηρεσίες είναι τόσο ποικίλες ώστε να είναι σχεδόν απεριόριστες. Για παράδειγμα, θα ήταν ανέφικτο να αντικατασταθούν, σε μεγάλο βαθμό, υπηρεσίες όπως ο έλεγχος των παρασίτων που εκτελούνται από διάφορα πλάσματα που τρέφονται το ένα από το άλλο ή η επικονίαση από τα έντομα και τα πουλιά που συμβαίνει στην καθημερινότητά τους.

Προστασία της βιοποικιλότητας

Η σημερινή μείωση της βιοποικιλότητας είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας και αποτελεί σοβαρή απειλή για την ανθρώπινη ανάπτυξη. Παρά τις αυξανόμενες προσπάθειες τα τελευταία 20 χρόνια, συνεχίστηκε η απώλεια της βιολογικής ποικιλομορφίας στον κόσμο, κυρίως από την καταστροφή των οικοτόπων, την υπερβολική συγκομιδή, τη ρύπανση και την ακατάλληλη εισαγωγή ξένων φυτών και ζώων. Οι βιολογικοί πόροι αποτελούν κεφαλαιουχικό αγαθό με μεγάλες δυνατότητες για βιώσιμα οφέλη. Απαιτούνται επείγουσες και αποφασιστικές δράσεις για τη διατήρηση των γονιδίων, των ειδών και των οικοσυστημάτων, με στόχο την αειφόρο διαχείριση και χρήση των βιολογικών πόρων.

Φωτεινή Πουρνάρα